W poszukiwaniu smaków

Od momentu narodzin dziecko, podobnie jak dorosły, preferuje smak słodki, gdyż pobudza on wydzielanie endorfin, przez co uspokaja, poprawia nastrój, ułatwia koncentrację uwagi. W ciągu kilku pierwszych miesięcy życia wzrasta wrażliwość niemowlęcia na smak słony i gorzki.

Dlaczego ważne jest próbowanie nowych smaków przez dziecko?

Dziecko powinno odkrywać świat przy pomocy wszystkich zmysłów, także smaku. Gromadzone doświadczenia, w tym również smakowe, pogłębiają jego wiedzę o otaczającej rzeczywistości i o nim samym – pozwalają odnaleźć własne, specyficzne upodobania. Bezpośredni kontakt z nowymi smakami, próbowanie ich ćwiczy zdolność rozpoznawania i subtelnego różnicowania wrażeń, których dostarczają. A zatem oferowanie maluchowi smakowych nowinek stymuluje jego rozwój poznawczy.

Preferencje smakowe dziecka kształtują się w pierwszych trzech latach życia. Wystarczająco częsta w tym okresie degustacja nowych potraw pozwala maluchowi wyrobić osobisty, niepowtarzalny gust. Próbowanie nowych smaków i ustalanie tego, co odpowiada, pozwala na samookreślenie w sferze lubię/nie lubię, przez co rozwija poczucie tożsamości malucha. Wreszcie, badania naukowe dowodzą, że preferencje smakowe nie są dziedziczone, tylko nabywane w drodze uczenia się. Dlatego szalenie istotne wydaje się stwarzanie dziecku okazji do eksperymentowania ze smakami.

Jak zachęcać dziecko do próbowania nowych smaków?

Tolerowanie nowych smaków przychodzi z czasem i nie da się tego procesu sztucznie przyspieszyć. Można jednak, a nawet powinno się systematycznie zachęcać dziecko do degustacji nowych dań. Malucha należy stopniowo oswajać z nowościami smakowymi. Najlepiej robić to dodając do znanych mu i lubianych przez niego potraw pojedynczy, nowy składnik, np. owoc do kaszki. Takie zmodyfikowane danie powinno się serwować w przyjemnych dla dziecka okolicznościach i wówczas, gdy jest ono głodne. Ponadto, warto dbać o to, by przyrządzane potrawy były nie tylko „inaczej smaczne”, ale miały kuszący zapach i estetyczny wygląd. Zaleca się również częste zmiany dań i sposobu ich przygotowywania. Organizm dziecka wymaga bowiem urozmaiconego pożywienia. W trakcie posiłku nie zaszkodzi także zachęcać dziecko do opisania smaku potrawy. Warto także oddziaływać własnym przykładem – samemu być otwartym na smakowe eksperymenty, rozbudzać dziecięcą ciekawość, opowiadając o własnych doznaniach i – również tym sposobem – zachęcać potomka do próbowania nowości.

Dlaczego nie należy się zniechęcać, gdy dziecku nie smakuje i nie należy go zmuszać do jedzenia?

Maluch nieco inaczej postrzega świat, w tym smaki, niż człowiek dorosły. Ten ostatni porządkuje zbierane doświadczenia, również smakowe. Tymczasem niemowlę odbiera je w sposób globalny, niezróżnicowany, chaotyczny. Mieszanie wrażeń płynących z różnych modalności zmysłowych, tzw. synestezja, sprawia, iż nowonarodzone dziecko smaki także widzi, słyszy, dotyka ich. Inaczej smakuje mu mleko, gdy słyszy płynące z radia wiadomości i butelkę podaje mu ojciec, a inaczej, gdy słucha głosu matki i – karmione piersią – widzi jej twarz. Stopniowo, wraz z wiekiem i powtarzalnością przeżyć niemowlę przypisuje smakom konkretne, stałe miejsce w strukturze własnych doświadczeń. A zatem przejawiana przez malucha w określonym momencie i kontekście niechęć wobec nowego smaku może po jakimś czasie zamienić się w prawdziwy wobec niego entuzjazm. Tym bardziej, że preferencje smakowe są wyjątkowo plastyczne. Wniosek? Nie należy przejmować się pierwszą, negatywną reakcją dziecka, ale – po pewnym czasie (upływie kilku dni, tygodni, miesięcy) – cierpliwie ponawiać próby.

Konsekwentne zachęcanie do próbowania nowych smaków wydaje się być istotne także dlatego, gdyż dzięki niemu dorosły dodatkowo zaszczepia maluchowi określoną, pozytywną postawę wobec nowości – uczy otwartości na niestandardowe doświadczenia, tolerancji i elastyczności wobec odmienności i różnorodności, rozbudza potrzebę eksplorowania i eksperymentowania. Badania pokazują, że wczesny dostęp do szerokiej gamy bodźców smakowych zmniejsza wrodzoną obawę przed nowym pożywieniem.

Nie należy jednak wbrew oporom dziecka nakłaniać go do próbowania nowych smaków. Z pewnością nie będą mu się one dobrze kojarzyły, jeśli degustacji dania będzie towarzyszyła atmosfera napięcia, perswazji, przymusu. Ponadto, w takich sytuacjach maluch może nabrać trwałych uprzedzeń i reagować oporem wobec określonych potraw. Kiedy zatem ujawnia się różnica zdań co do smaków, ważne jest, aby uznać i zaakceptować upodobania dziecka.

Odpuszczenie, gdy maluch protestuje, przekazuje mu jeszcze jedną, bardzo istotną informację: jako odrębna osoba masz pełne prawo do własnych upodobań, które nie muszą być tożsame z rodzicielskimi. Otoczenie nie traktuje twoich preferencji jako chwilowego kaprysu, ale liczy się z nimi – są one brane pod uwagę zawsze, gdy tylko jest to możliwe. Zezwolenie dziecku na podjęcie autonomicznej decyzji odnośnie spróbowania nowego smaku lub rezygnacji, wzmacnia w nim przekonanie o możliwości osobistego wpływu na zdarzenia. Maluch wie, że ma wybór i że jego wola zostanie uszanowana. W konsekwencji wykształca on wizję świata jako miejsca: bezpiecznego, przewidywalnego, uwzględniającego jego opinie i respektującego jego potrzeby. Innych ludzi obdarza on zaufaniem, nie wątpi też w siebie – we własne osądy i kompetencje. Przyzwolenie przez dorosłych na wyrażanie i realizowanie własnych pragnień (także smakowych), znoszenie przez nich uporczywej odmowy wspiera dziecięcą potrzebę niezależności i samostanowienia, uczy odpowiedzialności za decyzje i ponoszenia konsekwencji własnych czynów.

Systematyczne ponawianie oferty i zaczekanie do momentu, aż maluch dojrzeje do jej przyjęcia, może dostarczyć wielu psychologicznych korzyści, spośród których największą wydaje się być apetyt na życie, chęć smakowania różnych jego aspektów.