Kiedy szaleją hormony

Gruczoły dokrewne tworzące układ hormonalny człowieka to szyszynka, podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, gruczoły mleczne, trzustka, nadnercza, gruczoły przytarczycowe oraz gruczoły płciowe. Każdy z nich wytwarza wyspecjalizowane hormony. Zaburzenia w ich funkcjonowaniu powodują najróżniejsze choroby. W błędzie jest ten, komu się wydaje, że dotykają wyłącznie kobiety w okresie menopauzy. Często nadmiar lub niedobór hormonów dotyczy ludzi młodych i to obu płci. Zdarza się też, że z powodu złej pracy układu hormonalnego chorują dzieci – stąd odrębną specjalizacją jest endokrynologia pediatryczna.

Tarczyca

Główne choroby związane z zaburzeniami tego gruczołu to niedoczynność i nadczynność tarczycy. Polegają one na niedostatecznym lub nadmiernym produkowaniu hormonów. Choroby tarczycy są bardzo powszechne i szczególnie często dotykają kobiet. Wykryte wcześnie, umożliwiają rozpoczęcie leczenia, co poprawia jakość życia, ale też ogranicza groźne powikłania. Jednym z pierwszych symptomów niedoczynności tarczycy jest przewlekłe uczucie zmęczenia, senność, osłabienie, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci. Słabszej kondycji psychicznej i emocjonalnej towarzyszy częste uczucie chłodu. Skóra staje się sucha, blada i zimna. W bardziej zaawansowanych stadiach można zauważyć nadmierne rogowacenie naskórka na łokciach i kolanach, łamliwe włosy, przerzedzenie brwi, zaparcia, a nawet zmieniony głos oraz skłonności do tycia. Niedoczynność tarczycy może skutkować również często pojawiającymi się stanami depresyjnymi i obniżeniem sprawności intelektualnej. Zazwyczaj bagatelizujemy objawy; mówimy, że mamy gorszy okres w życiu. Tymczasem, kiedy czujemy się osłabieni, a odpoczynek na niewiele się zdaje, warto szukać przyczyn.

Przy nadczynności tarczycy pojawia się: częste uczucie gorąca, zwiększona potliwości, nadpobudliwość, mimo wzmożonego apetytu obserwujemy spadek masy ciała oraz osłabienie, duszność i kołatania serca, niechęć do wysiłku fizycznego i intelektualnego, drżenie rąk, wytrzeszcz oczu, bezsenność, nieregularne miesiączkowanie i powiększenie tarczycy. Jeżeli występuje jeden z wyżej wymienionych objawów lub ktoś w rodzinie miał problemy z tarczycą, warto zgłosić się do internisty lub endokrynologa.

Cukrzyca

Często w ogóle nie kojarzy nam się z zaburzeniami hormonalnymi, a raczej z chorobą na tle pokarmowym. A to za sprawą ścisłej diety, która obowiązuje przy cukrzycy. Tymczasem prowadzą do niej zaburzenia czynności wewnątrzwydzielniczej trzustki. Jest wynikiem niedoboru insuliny – hormonu wydzielanego właśnie przez trzustkę i odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy we krwi. Objawy to: ciągłe zmęczenie, senność, skłonności do depresji, zwiększone pragnienie, połączone z częstym oddawaniem moczu, zapalenia śluzówki, jamy ustnej i narządów płciowych, bóle głowy, pogorszenie zdolności widzenia, mrowienie i drętwienie kończyn, skurcze łydek w nocy, osłabione czucie lub brak czucia w skórze, niedowłady mięśni, zwiększony apetyt bez przybierania na wadze, wolniejsze gojenie się ran, zapach acetonu z ust. Nieleczona cukrzyca może wywołać bardzo poważne następstwa, włącznie z utratą wzroku, przytomności, a nawet śmiercią. Zdarza się też, że bardzo długo przechodzi bezobjawowo. Jeśli mamy jakiekolwiek symptomy, najlepiej udać się do lekarza, który skieruje na właściwe badanie. Poziom cukru we krwi można też zmierzyć domowym aparatem, trzeba jednak wiedzieć, jak odczytać wynik.

Hormony płciowe

Mózg i przysadka mózgowa stymulują produkcję hormonów, które wpływają na pracę narządów płciowych: estrogeny, progestageny i androgeny. Estrogeny i progestageny przeważają u kobiet i odpowiadają za rozwój żeńskich cech płciowych oraz funkcji rozrodczych. Androgeny (głównie testosteron) występują w większych ilościach u mężczyzn i odpowiadają za rozwój męskich cech płciowych.

Prawidłowy przebieg cyklu menstruacyjnego zależy od łańcucha reakcji, w których udział bierze wiele hormonów. Estrogen odpowiada za stymulację rozrostu błony śluzowej macicy. Hormon folikulotropowy prowadzi do rozwijania się pęcherzyków Graafa, w których dojrzewają komórki jajowe. Progesteron z kolei przygotowuje macicę na zagnieżdżenie zarodka. Zaburzenia mogą doprowadzić np. do zatrzymania miesiączki czy niepłodności. Jak w każdym przypadku konieczne są badania. Obowiązkowe po 40.