„Niebezpieczna metoda”, David Cronenberg

Wydawało się, że nikt nie opowie tej historii lepiej niż (znany m.in. z Nagiego Lunchu, Crash, ExistenZ, czy Muchy) Cronenberg. Reżyser od zawsze zafascynowany mroczną stroną ludzkiej psychiki. Wielbiciel lęków, perwersji, halucynacji, wszelkiej maści zaburzeń psychicznych i seksualnych. I ten właśnie Cronenberg bierze na warsztat dramat o Jungu (Michael Fassbender) i Freudzie (Viggo Mortensen). W dodatku koncentrując się na postaci Sabiny Spielrein (Keira Knightley). A więc cierpiącej na napady histerii pacjentki obu panów, kochanki Junga. Kobiety, której obsesje z jednej strony poróżniły obu gigantów, z drugiej miały znaczący wpływ na podstawowe założenia ich teorii. Czyli strach się bać. Bo to kino gęste, mroczne, traumatyczne. Coś na pograniczu psychodramy i horroru. Postawiłbym każde pieniądze, że tak właśnie wyglądać będzie Niebezpieczna metoda.

I przegrałbym. Cronenberg niezbyt szczęśliwie wybrał sobie moment na demonstrowanie artystycznej dojrzałości. Tym razem opowiada spokojnie, statycznie, wystrzegając się jakichkolwiek kontrowersji. Narracji towarzyszy staroświecka (i przyznaję: przepiękna) forma. Kapitalne, delikatnie oświetlone zdjęcia, doskonałe kostiumy i scenografie, autentyczne lokacje: udała się Cronenbergowi sugestia podróży w czasie. Ale niewiele więcej. Bo Niebezpieczna metoda jest chłodna, wyprana z emocji. Nie sposób odnaleźć tu gorącą atmosferę naukowej rewolucji czy magię spotkania najtęższych umysłów epoki. Nie wspominając nawet o rozerotyzowanej aurze zakazanego (a przecież i odrobinę sadomasochistycznego) romansu. Film przypomina grzeczną ilustrację z magazynu dla pensjonarek: jest estetyczny, ale powierzchowny. Bo na pozór wiele tu o samej psychoanalizie. Ale prace Junga i Freuda ukazano pobieżnie, zasłaniając się masą frazesów, uogólnień, stereotypów. I podobnie potraktowano wszystkie (w dodatku zbyt liczne) wątki.

Chwilami całość bronią (jak zwykle wyśmienici) Fassbender i Mortensen. Obaj zmienieni nie do poznania, obaj doskonale poradzili sobie z zawsze trudnym zadaniem wykreowania legendarnych postaci. Ich Freud i Jung są w pełni wiarygodni. Rozpięci pomiędzy własnym geniuszem i małymi, ludzkimi (niekiedy komicznymi) przywarami nie budzą żadnych zastrzeżeń. Przeciwnie: przykuwają uwagę. W przeciwieństwie do Keiry Knightley. Śliczna gwiazda Piratów z Karaibów stara się bardzo. Nawet za bardzo. Bo czuć tu godziny wysiedziane nad analizą zachowania psychicznie chorych. W efekcie ekranowa Sabina jest przerysowana, nienaturalna. Jest nieustającym kalejdoskopem tików, grymasów, wytrzeszczonych oczu, wyłamywanych dłoni itd. Wygląda nie jak żywa postać, ale marna aktorka odtwarzająca z pamięci wyuczone gesty. Knightley zwyczajnie nie poradziła sobie z tą rolą.

Ale najgorsze, że Metoda jest tak bardzo grzeczna. Dlaczego Cronenberg zrezygnował ze wszystkich swoich charakterystycznych zagrań? W dodatku w odniesieniu do materiału, który wręcz się o nie prosił? Naprawdę nie wiem. Drażni to tym bardziej, że film ożywa, kiedy autor Nagiego Lunchu chociaż przez chwilę jest sobą. Doskonale widać to na przykładzie nielicznych scen z udziałem (wyśmienitego!) Vincenta Cassela. Jego Otto Gross, uzależniony od seksu i narkotyków, kuszący Junga psychiatra-dewiant to typowo cronenbergowska postać. Wraz z nią cały film zyskuje kopa, energię, wyrazistość. Dwuznaczność i drugie dno. Ale są to sceny nieliczne. Przez większość czasu Metoda udaje bryk dla studentów historii psychologii. Bryk szablonowy i przewidywalny. Czyli nudnawy.