Ciężarne, matki – prawnie chronione

Polskie prawo dysponuje szerokim katalogiem prac wzbronionych kobietom w ciąży, oraz warunków, które należy im zapewnić przez cały okres ciąży oraz karmienia piersią. Wykaz niedozwolonych kategorii prac odnaleźć można w rozporządzeniu Rady Ministrów*.
Są to m.in.:

prace przy obsłudze monitorów ekranowych — powyżej 4 godzin na dobę,praca w warunkach narażenia na hałas przekraczający dozwolone normy,prace nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia,prace w wykopach oraz w zbiornikach otwartych,prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym,prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego, np. gaszenie pożarów,prace przy uboju zwierząt hodowlanych oraz obsłudze rozpłodników.

Gdy pracujesz w warunkach wzbronionych:

Przy pracach wzbronionych całkowicie pracodawca staje przed koniecznością przeniesienia pracownicy do innej pracy (należy Ci się wówczas dodatek wyrównawczy jeśli nowe wynagrodzenie będzie niższe od poprzedniego) lub zwolnienia jej z obowiązku świadczenie pracy, z zachowaniem pełnego wynagrodzenia. Przy pracach wzbronionych ze względu na warunki, np. nadmierny hałas, pracodawca może przenieść pracownicę do innej pracy, zwolnić z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia albo odpowiednio zmodyfikować warunki, co często jest najprostszym i najdogodniejszym rozwiązaniem. Jeśli w danym miejscu pracy hałas przekracza dozwolone normy, wystarczy przenieść pracownicę do innego budynku lub pomieszczenia. Jeśli zakres obowiązków przewiduje pracę przed ekranem monitora, po upływie 4 godzin pracodawca powinien wyznaczyć inne obowiązki.

W żadnym przypadku nie ma możliwości obniżenia wynagrodzenia. Zawsze zachowujesz wynagrodzenie w takim wymiarze, w jakim przysługiwało Ci uprzednio.

Ochrona stosunku pracy w czasie trwania ciąży:

Pracodawca nie ma prawnej możliwości rozwiązania umowy o pracę w czasie trwania ciąży pracownicy (o ile nie zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownic, m.in. ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku). Poza tą sytuacją, rozwiązanie stosunku pracy w czasie trwania ciąży lub urlopu macierzyńskiego jest możliwe tylko w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Co jeśli zaszłaś w ciążę już po otrzymaniu wypowiedzenia?

Pracodawca nie może rozwiązać umowy, nawet jeśli zaszłaś w ciążę w trakcie trwania okresu wypowiedzenia, wówczas wypowiedzenie nie wywołuje skutków prawnych. Pracodawca musi w tym przypadku cofnąć wypowiedzenie.
UWAGA! Ochrona przed zwolnieniem nie obejmuje pracownic będących na okresie próbnym.

Gdy umowa zawarta została na czas określony lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc:

Ulega ona przedłużeniu do dnia porodu, ale tylko w sytuacji, gdy termin jej wygaśnięcia nastąpiłby po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Jeśli więc zatrudniono Cię na podstawie umowy o pracę na okres sześciu miesięcy, a zaszłaś w ciążę przynajmniej na 3 miesiące przed terminem jej wygaśnięcia, stosunek pracy ulega przedłużeniu do końca ciąży.

Do niedawna kontrowersyjny był sposób obliczania momentu, w którym upływa trzeci miesiąc ciąży, gdyż ze względu na odmienną liczbę dni w poszczególnych miesiącach, okres ten mógł wynosić od 89 do 92 dni, co różnicowałoby prawną sytuację kobiet, w zależności od momentu poczęcia. Sąd Najwyższy jasno określił, że w przypadku ciąży — należy brać pod uwagę miesiące księżycowe (28 dni), nie zaś kalendarzowe. Trzeci miesiąc upływa więc zawsze wraz z 84 dniem ciąży.

Urlop macierzyński a opieka szpitalna:

Powinnaś wiedzieć, że w razie urodzenia dziecka, które wymaga opieki szpitalnej, możesz po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, zawiesić go i pozostałą jego część wykorzystać w późniejszym terminie, gdy dziecko zostanie już wypisane ze szpitala i będziesz mogła samodzielnie sprawować nad nim opiekę.

Pracownica karmiąca piersią

Pracownicy karmiącej dziecko piersią w ciągu dnia pracy przysługują dwie 30 — minutowe przerwy, w przypadku karmienia piersią więcej niż jednego dziecka — dwie przerwy po 45 minut. Dla własnej wygody możesz złożyć wniosek o udzielenie przerw łącznie.
Jeśli jesteś zatrudniona w wymiarze nieprzekraczającym czterech godzin dziennie, przerwy Ci nie przysługują, jeśli zaś wymiar czasu pracy nie przekracza sześciu godzin, należy Ci się jedna 30 — minutowa przerwa.

Urlop wychowawczy — ochrona stosunku pracy:

Urlop wychowawczy w wymiarze 3 lat (nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia) przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w ramach stosunku pracy co najmniej 6 miesięcy, przy czym okresy poprzedniego zatrudnienia wliczają się do wskazanego sześciomiesięcznego okresu. Urlopu takiego udziela się na wniosek pracownika. Możesz podzielić cały urlop wychowawczy maksymalnie na 4 części. Od momentu złożenia wniosku o urlop wychowawczy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę aż do dnia zakończenia urlopu lub jego części.

Obniżenie wymiaru czasu pracy alternatywą dla urlopu wychowawczego:

Jeśli jesteś uprawniona do urlopu wychowawczego, ale nie chcesz całkowicie rezygnować z aktywności zawodowej, możesz złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy, jednak nie niższego niż pół etatu. W tym przypadku pracodawca musi taki wniosek uwzględnić.

UWAGA! W tym przypadku, ochrona zatrudnienia wynosi jedynie 12 miesięcy. Po tym okresie, pracodawca może wręczyć Ci wypowiedzenie.

*Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom, zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r.