„Niewidzialne”, Paul Auster

Chociaż wydaje nam się, że jesteśmy kowalami swojego losu i możemy świadomie kształtować przyszłość, często dzieje się tak, że jedno drobne wydarzenie krzyżuje nasze plany. Zmagamy się wtedy ze ślepym losem, zachowując złudną wiarę, że wkrótce wszystko się odmieni. Taki wysiłek podejmuje Adam Walker, bohater najnowszej powieści Paula Austera – znanego amerykańskiego pisarza i reżysera, autora scenariuszy do filmów Lulu na moście, Dym czy Brooklyn Boogie. Niewidzialne to historia młodego studenta literatury, który na jednej z imprez poznaje Rudolfa Borna – ekscentrycznego wykładowcę stosunków międzynarodowych na nowojorskim uniwersytecie, dziwaka, wizjonera, bajecznie bogatego człowieka. Towarzyszy mu piękna, tajemnicza kobieta o imieniu Margot. Born proponuje Walkerowi założenie pisma literackiego, co dla biednego studenta i wielbiciela poezji jest spełnieniem marzeń, tym bardziej, że profesor chce finansować pismo i wypłacać Walkerowi pokaźną pensję. Poza tym Adamowi wpadła w oko urodziwa Margot, a Born – człowiek nad wyraz nowoczesny – nie ma nic przeciwko temu, by student spotykał się z jego partnerką.

Przez moment jesteśmy przekonani, że do Walkera uśmiechnęło się szczęście. Ale nic bardziej mylnego. Kiedy czarnoskóry złodziej napada na Walkera i Borna, spacerujących po nowojorskiej ulicy, życie studenta błyskawicznie się zmienia, a Rudolf Born odsłania swoje prawdziwe oblicze. Kim jest charyzmatyczny profesor? Czy jest tym, za kogo się podaje? Czy jego spotkanie z Walkerem było przypadkowe, a może mężczyzna chciał coś w ten sposób osiągnąć? Nieustanne pytania, wątpliwości, zaskoczenie czytelnika. Paul Auster naprawdę wie, co robi.

Powieść Niewidzialne nie jest adresowana do wielbicieli klasycznych kryminałów, w których co krok dochodzi do zabójstwa. Wprost przeciwnie: Auster to twórca wysmakowanej, inteligentnej prozy, pełnej nawiązań do poezji, literatury, malarstwa, historii i sztuki (autor Szaleństw Brooklynu tłumaczył poezję francuską, prowadził kursy przekładu oraz pisał wiersze i eseje). Jego bohaterowie żyją często z głową w chmurach, do znudzenia zastanawiając się nad kondycją współczesnego człowieka. Poddawani są przy tym nieustannym próbom i doświadczeniom, ujawniającym prawdę o naturze egzystencji. Dlatego książki Austera mają filozoficzny charakter (co nie znaczy, że brak im interesującej, dynamicznej fabuły). Znawczyni literatury profesor Maria Janion stwierdziła kiedyś, że Auster jest „ostry” i chociaż niektórzy krytycy dystansują się od tej opinii, to z całą pewnością amerykański pisarz dokładnie wie, w którym momencie nas zaskoczyć, udowadniając tym samym, że nigdy nie możemy być czegoś pewni na sto procent, że nasze życie rządzi się tajemniczymi prawami.

Alicja Helman w tekście Świat Paula Austera zauważyła, że pisarz daje […] wyraz swojemu przekonaniu o nieprzejrzystości rzeczy, tajemnicy ludzkiego bytu, zagadce, jaką jest proces pisania i specyficznym charakterze tworu, którym jest język. Nieprzejrzystość to idealne słowo charakteryzujące twórczość amerykańskiego pisarza, głęboko zainteresowanego losem człowieka, tym, co kryje się za mroczną kurtyną przeznaczenia. Tam próbują zajrzeć ludzie wierzący. Bohaterowie Austera takiej wiary nie posiadają.