Kiedy mówimy o niepłodności męskiej?

W zakresie badań andrologii znajduje się budowa i czynności fizjologiczne męskiego układu płciowego. Specjaliści androlodzy zajmują się diagnozowaniem i leczeniem mężczyzn ze schorzeń, takich jak zapalenia, zaburzenia funkcji, ograniczona płodność czy nowotwory, wady patologiczne w aspekcie endokrynologicznym, naczyniowym i operacyjnym. W andrologii specjalizują się ginekolodzy, urolodzy, interniści i endokrynolodzy.

Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) podają, że tzw. czynnik męski w niepłodności wśród par stanowi ok. 45% przypadków. Szacuje się, że 20% wszystkich przypadków niepłodności dotyczy wyłącznie mężczyzny, 30% wyłącznie kobiet, 20% obojga partnerów, a w pozostałych przypadkach przyczyna często jest nieustalona.

Para, która stara się o dziecko jest jednostką integralną. Tylko brak plemników w nasieniu lub pełna nekrospermia (czyli brak ruchu i żywotności plemników) jest jednoznacznym rozpoznaniem niepłodności męskiej. Stan taki występuje jednak dość rzadko. Bardzo często obniżenie potencjału płodności mężczyzny jest kompensowane wysokim potencjałem płodności kobiety i przeciwnie.

Badania kliniczne grupy Steinbergera pozwalają przypuszczać, że potencjał płodności każdego partnera z osobna waha się w granicach od 0 do 100%. Za 100% potencjału płodności męskiej przyjęto stan, w którym ciąża pojawia się po upływie średnio 1,2 do 1,9 cykli płciowych partnerki. Oczywiście, gdy partnerka wykazuje optymalny potencjał płodności.

Według Steinbergera stuprocentowy, a więc maksymalny potencjał płodności mężczyzny występuje przy liczbie plemników równej lub wyższej niż 60 mln/ml nasienia i ruchliwości plemników wyższej niż 70% (norma WHO > 20 mln/ml; ruchliwość > 50%). Tymczasem, już od lat 70-tych wiadomo, że ciąże występują w parach rozrodczych, w których liczba plemników nie tylko jest niższa niż 20 mln/ml, ale nawet niższa niż 10 mln/ml. Ciąże występują tu jednak po okresie dłuższym niż w przypadku maksymalnego potencjału płodności. Tak więc ocenę udziału czynnika męskiego" lub "czynnika żeńskiego" powinno wyrażać się w stopniach lub procentach, a nie jako jednoznaczne rozpoznanie. To z kolei utrudnia sformułowanie jednorodnych grup według podziału na niepłodność zależną od mężczyzny i niepłodność zależną od kobiety.

Niepłodność definiuje się jako niepowodzenie pary w zajściu w ciążę po roku regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji. Zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet zjawisko płodności jest złożone i jest wynikiem wielu przyczyn u obydwojga partnerów.

O niepłodności pierwotnej mówi się, gdy mężczyzna nigdy nie doprowadził do koncepcji u partnerki, natomiast stan, w którym mężczyzna doprowadził do koncepcji partnerki w przeszłości, ale obecnie nie może tego uczynić, nazywa się niepłodnością wtórną.

Wśród czynników obniżających płodność u mężczyzn wymienia się:

Infekcje (rzeżączkowe zapalenie jąder, powikłania po śwince, choroby przenoszone drogą płciową), Przebyte operacje w obrębie układu moczowo-płciowego, Choroby innych układów (układ krążenia, zapalenie nerek, cukrzyca, niedokrwistość, choroby wątroby i trzustki, alkoholizm), Czynniki środowiskowe (przegrzanie okolic narządów płciowych, środki ochronny roślin, barwniki anilinowe, metale), Zażywanie leków (morfina, kokaina, duże dawki chininy, duże dawki androgenów i kortykosterydów), Wiek powyżej 40. roku życia, Radioterapia i chemioterapia, które powodują na ogół nieodwracalne uszkodzenia jąder, Problemy seksualne (około 1%),Styl życia (stres, palenie tytoniu, otyłość, dieta).

Niepłodność diagnozuje się na podstawie wywiadu klinicznego, obejrzenia pacjenta pod kątem zaburzeń rozwoju narządów płciowych, nieprawidłowości anatomicznych, zmian wyglądu i sylwetki itp., a następnie badań nasienia, badań hormonalnych, a także badań genetycznych, takich jak biopsja jąder, badanie chromatyny plemnikowej. W trakcie badań wyklucza się azoospermię, hypogonadyzm, obustronny lub jednostronny brak nasieniowodów, mukowiscydozę.

Proces leczenia niepłodności dostosowuje się do przyczyn niepłodności stosując leki hormonalne (hypogonadyzm hypogonadotropowy, zaburzenia hormonalne), antybiotyki (stany zapalne w obrębie dróg wyprowadzających nasienie), zabiegi operacyjne (niedrożność przewodów wyprowadzających nasienie, żylaki powrózka nasiennego). Szacuje się, iż aż 25–30% przypadków niepłodności męskiej to niepłodność idiopatyczna, czyli o nieznanej dotychczas przyczynie.

W profilaktyce niepłodności męskiej ważne jest zwrócenie uwagi na zdrowy tryb życia, odpowiednią dietę, dostarczanie organizmowi wystarczającej ilości witaminy A+E, selenu, cynku, L-karnityniny.

Uwaga! W procesie leczenia niepłodności mogą występować zagrożenia, takie jak niewłaściwa interpretacja wyników badań, porównywanie badań wśród pacjentów, próby leczenia na odległość. Zagrożeniem w uzyskaniu optymalnych efektów leczenia są krążące mity na temat nawyków żywieniowych (np. picia coca-coli).

Głównymi źródłami informacji dla pacjentów o niepłodności męskiej są internet (około 35,500 dla zapytania niepłodność męska), znajomi, rodzina oraz lekarz.

Przyczyny niepłodności męskiej

Niepłodność idiopatyczna 30,2%Varicocele 15,4%Hypogonadyzm 9,7%Infekcje 8,5%Niezstąpione jądra 8,0%Zaburzenia erekcji i ejakulacji 6,7%Choroby ogólnoustrojowe 5,2%Przeciwciała przeciwplemnikowe 3,8%Nowotwory jąder 2,1%Niedrożność dróg wyprowadzających 1,5%Pozostałe 8,90%

Prawidłowe wartości nasienia – wartości referencyjne według WHO

Czas upłynnienia: < 60 minutObjętość : 2,0 – 6,0 mlpH: 7,5 – 8,1Liczba plemników: 20 – 250 milionów/mlCałkowita liczba plemników: > 40 milionówRuchomość (60 min po ejakulacji): > 25% klasy a lub > 50% klasy a i bMorfologia: > 14% prawidłowychŻywotność: > 75% żywychLeukocyty: < 1,0 miliona /ml

Nazwy stosowane przy ocenie ejakulatu:

Normozoospermia - ejakulat prawidłowy.Oligozospermia - koncentracja plemników niższa od 20 x 106/ ml.Astenozoospermia - mniej niż 50% plemników w ruchu prawidłowym postępowym zarówno szybkim jak i wolnym (tj. typu A i B) lub mniej niż 25% plemników w szybkim ruchu postępowym (typu A).Teratozoospermia - mniej niż 30% plemników o prawidłowej morfologii.Oligo-asteno-teratozoospermia - zaburzenia liczby, ruchliwości i morfologii (może być też kombinacja tylko dwu cech nieprawidłowych).Azoospermia - brak plemników w ejakulacie.Aspermia - brak ejakulatu.

***
Zobacz film