Co to jest nerwica?

Pojęcie „nerwice” jest obecnie zastępowane przez „zespoły lękowe”, co oczywiście definiuje te same schorzenia, które nie są pojedynczą jednostką chorobową, lecz obejmują kilka różnych typów zaburzeń. Czym dokładnie jest nerwica? 

Historyczne spojrzenie na „nerwice”Określenie „nerwica” wprowadził szkocki neuropatolog Cullen w 1776 roku. Twierdził, że jest to choroba ośrodkowego układu nerwowego, w której nie występują zmiany anatomopatologiczne mogące wyjaśnić występujące objawy. Pacjent zgłasza pewne dolegliwości, których lekarz nie jest w stanie potwierdzić w żaden dostępny mu sposób. Badanie przedmiotowe, wywiady, badania laboratoryjne i pracowniane nie wskazują na organiczną przyczynę choroby. Definicję tę można odnieść do dzisiejszego opisu zaburzeń dysocjacyjnych, czyli tzw. histerii.

Z biegiem lat powstawało wiele teorii rozwoju objawów nerwicowych. Są to np.: teoria splotu Monakowa – według której przyczyną objawów jest zatrucie mózgu przez bliżej nieokreślone substancje wydzielane przez naczynia mózgowe; patofizjologiczna koncepcja Pawłowa – w której istotą nerwicy jest dysproporcja między hamowaniem i pobudzaniem ośrodkowego układu nerwowego; teoria Camerona – mówiąca, że nerwica jest wynikiem stopniowego nabywania wadliwych nawyków myślowych, ruchowych i emocjonalnych wskutek sytuacji stresowych; teoria Shaffera i Shobena – głosząca, że nerwica to forma złego przystosowania w postaci wyuczonych działań w celu redukcji napięcia; teoria Mowrera z 1960 roku – włączająca patogenezę nerwicy w koncepcję uczenia się stymulowania objawów i ich modyfikację przez lęk i nadzieję; analiza egzystencji – przedstawiająca nerwicę jako zjawisko egzystencjalne; psychologia humanistyczna Maslowa – zakładająca, że podstawowym wyznacznikiem działalności człowieka są wybrane przez niego wartości; psychoanaliza Freuda – według której nerwica wynika z konfliktu między popędem seksualnym (libido) i superego (podświadomością) pacjenta.

Większość tych teorii dała podwaliny pod dzisiejsze rozumienie zaburzeń lękowych, a także pozwoliła stworzyć niektóre metody leczenia, tj.: leczenie polegające na zmianie hierarchii wartości, przez tworzenie nowych wartości i zrozumienie swojej niepowtarzalnej roli w życiu, powstałe dzięki psychologii Maslowa lub leczenie polegające na uświadomieniu sobie podstawowego konfliktu wewnątrzpsychicznego, opracowane dzięki badaniom Freuda.

Obecnie termin „nerwica” jest stosowany w odniesieniu do zaburzeń niepsychotycznych, czynnościowych, psychogennych, które charakteryzują się przewlekłym przebiegiem, występowaniem wielu różnych symptomów, często bardzo intensywnych i sprawiających choremu znaczne cierpienie.

Definicja w klasyfikacji ICD-10Zaburzenia nerwicowe są definiowane w klasyfikacji ICD-10 jako: „zaburzenia psychiczne    niemające żadnego widocznego podłoża organicznego, w których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności, a pacjent – zdając sobie sprawę z tego, które z przeżyć mają charakter chorobowy – nie ma trudności w rozróżnieniu między subiektywnymi, chorobowymi doświadczeniami a realnością zewnętrzną. Zachowanie może być nawet znacznie zaburzone, pozostaje jednak w granicach akceptowanych społecznie. Nie dochodzi do dezorganizacji osobowości. Podstawowymi objawami są: silny lęk, objawy histeryczne, fobie, objawy obsesyjne i kompulsywne oraz depresja”.

Prawdopodobnie pierwszym wrażeniem po przeczytaniu tej definicji jest zbytnia jej obszerność i zawiłość dla osoby niezwiązanej z medycyną, dlatego postaram się rozbić tę definicję na części pierwsze i każdą z nich osobno omówić.
„Zaburzenia psychiczneniemające żadnego widocznego podłoża organicznego…”

Brak podłoża organicznego oznacza, że pojawieniu się nerwic nie towarzyszą żadne zmiany w organizmie, które można by było uchwycić na podstawie badań dodatkowych. Ogólnie mówiąc, badając fizykalnie pacjenta z podejrzeniem nerwicy, nie jesteśmy w stanie wychwycić żadnych odchyleń od normy, na pierwszy rzut oka pacjent jest zupełnie zdrowy.
„(…) nie dochodzi do zakłócenia oceny realności, a pacjent – zdając sobie sprawę z tego, które z przeżyć mają charakter chorobowy – nie ma trudności w rozróżnieniu między subiektywnymi, chorobowymi doświadczeniami a realnością zewnętrzną…”

Pacjent cierpiący z powodu zaburzeń lękowych (nerwicy) jest w pełni świadomy objawów, których doświadcza. W praktyce oznacza to, że np. osoba z arachnofobią (lękiem przed pająkami) doskonale wie, że zwyczajny mały pająk nie stanowi dla niej żadnego zagrożenia, a mimo to nie potrafi tego lęku przezwyciężyć. Innym przykładem są osoby z zaburzeniami kompulsywnymi, tzn. takimi, w których pacjent musi robić różne rzeczy, nie mając logicznych podstaw do ich wykonywania. Na przykład przed wyjściem z domu koniecznie musi wielokrotnie sprawdzić, czy kurki od gazu są pozakręcane, pomimo że już za pierwszym razem upewnił się, że nie są otwarte, i mógłby już spokojnie opuścić dom.

„(…) Nie dochodzi do dezorganizacji osobowości…”
Osobowość może być definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje. W przypadku tzw. dezorganizacji osobowości zachowania, myśli, dążenia i sądy pacjenta są nieadekwatne do danej sytuacji. W dodatku występuje brak więzi między poszczególnymi funkcjami psychicznymi, np. myśleniem a uczuciami. Przykładem może być osoba reagująca śmiechem na wieść o śmierci bliskiego. Dezorganizacja osobowości jest objawem charakterystycznym dla schizofrenii.
„(…) Podstawowymi objawami są: silny lęk, objawy histeryczne, fobie, objawy obsesyjne i kompulsywne oraz depresja”

LękLęk jest to negatywny stan emocjonalny, związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, niezwiązanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem.    Oznacza to, że strach jest stanem, w którym boimy się realnego zagrożenia, np. ognia w czasie pożaru. Lęk natomiast jest strachem przed nierealnym lub mało realnym zagrożeniem, np. lęk przed przejściem przez jakikolwiek most (gefyrofobia), co nie stanowi zazwyczaj przecież realnego zagrożenia.

Objawy histeryczne – objawy dysocjacyjneObjawy histeryczne, w nowej nomenklaturze nazywane objawami dysocjacyjnymi, są to somatyczne objawy psychogenne, spowodowane istotnymi czynnikami emocjonalnymi, powstające i ustępujące w wyniku sugestii. Oznacza to, że w wyniku pewnych emocji pacjent tak jakby udaje nieświadomie inne choroby, np. „bóle serca”, bóle głowy, bezgłos. Wszystkie te objawy mogą zniknąć, jeśli w odpowiedni sposób uda się zasugerować ich nieistnienie/bezzasadność. Często w takiej sytuacji pacjent tworzy złudzenie innej choroby.

FobieFobie są to trwałe tendencje lękowe do unikania określonych sytuacji, przedmiotów lub wyobrażeń. Towarzyszy im również potrzeba aktywnego unikania przedmiotu fobii. Jest bardzo wiele rodzajów fobii, np.: agorafobia – lęk przed otwartą przestrzenią, arachnofobia – lęk przed pająkami, akrofobia – lęk przed wysokością, nyktofobia – lęk przed nocą oraz wiele innych.

Objawy obsesyjne i kompulsywneObsesje są to nawracające i uporczywe myśli lub wyobrażenia, które są doświadczane jako obce i bezsensowne. Na przykład osoba religijna myśli w kościele o seksie z księdzem albo policjant ma przerażające myśli nakazujące mu zabijać przechodniów. Takie myśli nie są realizowane, lecz wywołują duży dyskomfort, czasem cierpienie osoby nimi dotkniętej. Kompulsje są to powtarzane, celowe i zamierzone czynności, które stanowią reakcję na myśli i wyobrażenia natrętne, np. opisywane już wielokrotne sprawdzanie kurków od gazu przed wyjściem z domu.

DepresjaNa depresję składają się takie objawy, jak: długotrwałe, stale utrzymujące się przygnębienie, któremu towarzyszą obniżenie zdolności przeżywania przyjemności, pesymizm, obniżenie aktywności życiowej, zaburzenie popędu.

Podziały zaburzeń nerwicowychDo zaburzeń nerwicowych ICD-10 zalicza:

    – zaburzenia lękowe, w tym w postaci fobii,

    – zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (dawniej nerwica natręctw),

    – reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne,

    – zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne),

    – zaburzenia występujące pod postacią somatyczną.

Opis każdej grupy byłby zbyt obszerny, by zmieścić się w obrębie tego opracowania. Zapraszam do kolejnych artykułów, w których znajdą się szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych zaburzeń.

Źródło: abcNerwica.pl