Nietolerancja laktozy – moda czy poważny problem?

Nietolerancja laktozy jest wynikiem niedoboru enzymu laktazy odpowiedzialnego za jej rozkład na cukry proste. To dość popularna nietolerancja pokarmowa i może dotyczyć nawet 75% populacji na świecie. Osoby z nietolerancją laktozy zmagają się z przykrymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego po spożyciu mleka i nabiału, co może mieć negatywny wpływ na jakość życia. Dlatego też dietę bezlaktozową powinno się traktować jako sposób zmniejszający objawy konkretnej nietolerancji, a nie jako dietę uniwersalną dla wszystkich.

Laktoza – co to jest?

Laktoza to cząsteczka cukru mlecznego znajdująca się w produktach mlecznych. Stanowi od 2% do 8% zawartości mleka (w tym mleka matki), a nawet występuje w niektórych lekach.

Co to jest laktoza? To disacharyd (podwójny cukier), który organizm rozkłada na cukry proste, glukozę i galaktozę. Organizm może wykorzystywać energię z tych cukrów do wielu rzeczy, takich jak naprawa komórek, budowanie mięśni i czy energia dla codziennych czynności. Jednak, aby laktoza została strawiona, potrzebuje laktazy. Zdarza się tak, że jelito cienkie nie produkuje wy-starczającej ilości enzymu trawiennego laktazy – mamy wówczas do czynienia z nietolerancją laktozy.

Nietolerancja laktozy występuje, gdy organizm posiada ograniczoną lub całkowicie zablokowaną zdolność trawienia tego cukru. Odpowiada za to niewystarczająca aktywność laktazy. Kiedy jest jej za mało, laktoza nie zostaje prawidłowo rozłożona i wchłonięta, przez co ulega fermentacji bakteryjnej.

Rezultatem są przykre dolegliwości, wśród których najpowszechniejsze to wzdęcia, gazy i bóle brzucha.

Większość ludzi, podobnie jak inne ssaki, po okresie niemowlęcym stopniowo traci jelitowy enzym laktazy, a wraz z nim zdolność trawienia laktozy. Jednak nie zawsze daje to objawy nietolerancji laktozy.

Przyczyny i czynniki ryzyka nietolerancji na laktozę

Ogólnie nietolerancja laktozy może być wrodzona, co zdarza się rzadko. Może być też nabyta (hipolaktazja), co wiąże się ze zmniejszoną aktywnością laktazy, lub wtórna związana ze stanem chorobowym jelit (celiakia, stany zapalne, biegunki wskutek zażywania antybiotyków itd).

"Nietolerancja laktozy często występuje u osób dorosłych, ale objawy mogą pojawić się już w okresie dojrzewania. Osoby cierpiące na nietolerancję laktozy muszą nauczyć się jak uzupełniać niedobory wapnia, spowodowane niejedzeniem produktów mlecznych. Czasami z powodu niewielkiej choroby jelito cienkie nie wytwarza enzymu laktazy, lub gdy część jelita została usunięta pod-czas operacji, po czym produkcji laktazy ustaje. Mogą to być problemy stałe lub doraźne" – zaznaczają eksperci ds. suplementów i żywności funkcjonalnej BioTechUSA w artykule Nietolerancja laktozy.

Szacuje się, że hipolaktazja może dotyczyć nawet 37% populacji dorosłych w Polsce i 20% młodzieży. Z czego tylko 10% osób z hipolaktazją doświadcza przykrych dolegliwości. Oznacza to, że nawet z nietolerancją nabytą można nadal z powodzeniem jeść produkty mleczne.

U dzieci poniżej 5. roku nietolerancja wrodzona występuje niezwykle rzadko. Oznacza ona, że organizm noworodka nie produkuje laktazy i od pierwszych dni życia musi być żywiony sztuczną formułą pozbawioną mlecznego cukru.

Objawy nietolerancji laktozy

W zależności od poziomu niedoboru laktazy i innych czynników, pokarm zawierający laktozę może powodować wzdęcia, ból i biegunkę. Biegunka zwykle występuje po około 30 minutach do 2 godzin po spożyciu posiłku.

Wśród objawów nietolerancji laktozy wymienia się:

• biegunka,
• luźne i „strzelające” stolce,
• wzdęcia,
• nudności,
• uczucie pełności,
• odgłosy przelewania w brzuchu,
• kolka jelitowa.

Objawy zależą w dużej mierze od ilości zjedzonych pokarmów: im więcej produktów z laktozą zo-stało spożytych, tym bardziej nasilone będą objawy.

Osoby z nietolerancją laktozy mogą mieć niższy poziom witamin, w tym głównie D, we krwi. Przez eliminację nabiału i mleka z diety pozbywamy się cennych składników odżywczych, dlatego konieczna może okazać się ich suplementacja. Warto wtedy sięgnąć po suplementy diety typu multiwitaminy. Dobrze jest sprawdzić ich skład i upewnić się, że nie zawierają laktozy. Przykładem takiego produktu jest Vitamin Complex BioTechUSA – suplement diety zawierający aż 13 witamin i 10 minerałów, bez laktozy i bez glutenu.

Laktoza – w czym jest?

O nietolerancji laktozy mówi się powszechnie, że jest to nietolerancja mleka i nabiału. I jest to prawda, ponieważ laktoza to cukier mleczny, który jest obecny zarówno w mleku, jak i we wszystkich jego przetworach. Co więcej, znajduje się także w mleku kobiecym.

Co ważne, nietolerancji laktozy nie można wyleczyć. Możemy jedynie kontrolować spożywanie laktozy, co zmniejszy objawy nietolerancji, lub przyjmować preparaty zawierające enzym laktazy. Unikanie laktozy oznacza więc głównie unikanie nabiału, ale i innych produktów, w których możemy znaleźć laktozę.

W jakich produktach można znaleźć laktozę:

• produkty mleczne typu krowie mleko, kozie mleko, sery, jogurt lody, masło,
• ciasta i ciasteczka,
• czekolady i wyroby cukiernicze,
• chleby i wypieki,
• płatki śniadaniowe,
• zupy i sosy błyskawiczne,
• przetwory mięsne, takie jak kiełbaski lub szynki w konserwach lub słoikach,
• gotowe dania,
• chipsy ziemniaczane,
• mieszanki orzechów.

Większość osób z nietolerancją laktozy może przyjmować jej niewielkie ilości. Na przykład nie-którzy ludzie tolerują niewielką ilość mleka w kawie, ale nie taką, jaką można otrzymać z miski płatków zbożowych. Najnowsze badania wskazują, że osoby z tą nietolerancją mogą tolerować do 18 gramów laktozy rozłożonej na cały dzień. Inne badania wykazały, że nawet do 12 gramów na jeden posiłek, co odpowiada jednej filiżance mleka, może być bezpieczne.

Pamiętajmy, że niektóre rodzaje produktów mlecznych mają naturalnie niską zawartość laktozy. Na przykład masło zawiera tylko 0,1 grama laktozy na 20-gramową porcję. Dotyczy to również serów, które mają mniej niż 1 gram na porcję, np. cheddar i mozzarella. Co ciekawe, jogurt zwykle powoduje mniej objawów u osób z nietolerancją laktozy niż inne rodzaje produktów mlecznych. Najwięcej laktozy znajdziemy w słodkim mleku owczym – aż 5,1 g na 100 g. Na podium znajduje się również mleko krowie z wynikiem 4,6–4,9 g na 100 g.

Jeśli w składzie produktu znajdziemy kwas mlekowy, laktoalbuminę (białko serwatki), mleczan lub kazeinę – nie wpadajmy w popłoch, te składniki nie są laktozą.

Dieta bez laktozy nie dla każdego!

Z wiekiem organizm ludzki zaczyna wydzielać mniej laktazy, ale wciąż jej ilości są wystarczające, aby trawić laktozę i móc spokojnie pić mleko oraz spożywać jego przetwory. Co jest wręcz zalecane! Produkty mleczne są bogatym źródłem dobrze przyswajalnego białka i witamin A, B2 i D. To także nieocenione źródło wapnia, które trudno zastąpić innymi produktami. Obecność wapnia w diecie wiąże się z wyższą gęstością mineralną kości, co może pomóc zmniejszyć ryzyko złamań wraz z wiekiem, a także zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu 2 i otyłości.

Wyeliminowanie produktów zawierających laktozę może prowadzić do niebezpiecznych niedoborów. Dlatego też wykluczenie laktozy z diety, a co za tym idzie mleka i jego przetworów, powinno mieć podstawy wyłącznie zdrowotne i odbywać się po konsultacji z lekarzem.

Jeśli więc nie zauważamy u siebie niepokojących objawów po spożyciu mleka, nie ma podstaw, aby przechodzić na dietę bezlaktozową lub niskolaktozową. Jeżeli jednak już koniecznie chcemy ograniczyć ilość laktozy, pamiętajmy, że istnieją produkty pochodzenia mlecznego o niższej jej zawartości – np. produkty fermentowane i sery żółte.

Gdy tylko jednak zauważymy niepokojące objawy sugerujące nietolerancję laktozy, warto udać się do lekarza, który przeprowadzi dokładny wywiad i przeprowadzi testy, w tym badanie krwi, badanie kału oraz test wodorowy oddechowy (jeśli laktoza nie ulega strawieniu, w wydychanym powietrzu obecne będzie podwyższone stężenie tego gazu). W przypadku stwierdzenia nietolerancji o podłożu pierwotnym (genetycznym) dietę bez laktozy stosuje się przez całe życie. Przy wtórnych niedoborach laktazy stosuje się czasowe wykluczenie lub ograniczenie ilości w diecie.

Artykuł sponsorowany BiotechUSA