„Detektyw Murdoch. Biedny Tom już wystygł”, Maureen Jennings

Lawina farbowanych kryminałów jakoś nie chce ustąpić, choć przyniosła wiele dobra. Pod kryminalnym szyldem sprzedawano powieści, które z różnych przyczyn nie doczekałyby się druku: thrillery, romanse, opowieści obyczajowe, literaturę faktu czy nawet powieści eksperymentalne. Trzeci tom przygód detektywa Murdocha również jest oszustwem, niemniej szczególnego autoramentu. Maureen Jennings popełniła powieść historyczną z wiodącym wątkiem śledztwa, dodajmy, powieść całkiem udaną.

Młody konstabl popełnia samobójstwo. Przynajmniej tak się wydaje. Chłopak zostaje znaleziony z pistoletem i kartką wyraźnie wskazującą na miłosny zawód. Czy rzeczywiście targnął się na swoje życie? Bardzo wątpliwe. A czy to ważne? Ani trochę. Liczy się tylko Toronto.

Oto miasto, gdzie wszystko znajduje się na swoim miejscu, a ludzie kipią od emocji. Jest mieszczańska rodzina z przerażającym starcem ustawiającym wszystkich po kątach, jego młodą żoną, tyleż nieszczęśliwą, co i charakterną, obrazu dopełnia chciwy synalek i skołowała służąca. Obok, Chińczycy próbują wkomponować się w kanadyjską społeczność. Porządni mieszkańcy protestują przeciwko tancerkom, odsłaniającym nogi aż do kostek, podczas gdy prostytutki swobodnie, a nawet wesoło rozmawiają o swoich klientach i sposobach dogadzania takowym. Nie sposób uciec od wrażenia, że wszyscy ci ludzie są w jakiś sposób zastraszeni. Przez kogo? Nie ma łatwej odpowiedzi. Toronto w ujęciu pani Jennings – dodajmy, osoby fascynującej się tym miastem i chętnie przebierającej się w ciuchy z epoki – to wielka niemoc, gdzie każdy trzyma każdego w klinczu, nie pozwoli wspiąć się wyżej, ani dostąpić wyzwolenia.

Są tu smaczki dające świadectwo wielkim zmianom, jakie nastąpiły w ciągu ostatnich stu lat. Murdoch, pognębiony przez zawiłe śledztwo i śmierć ukochanej, ma nowy kłopot w postaci bolącego zęba. Prześladują go krwawe wizje znajomych pacjentów, którzy "ujuszeni" po łokcie umykali od stomatologa i wolałby urwać sobie całą głowę, a nie tylko ząb – byleby tylko nie bolało. Następnie, na słaniających się nogach melduje się u dentysty. Ten pokazuje mu nowinkę techniczną, czyli eter – można rwać już bez bólu, a nawet z przyjemnością związaną z odurzeniem.

Wrażenie robią partie psychiatryczne. Tu postęp jest o wiele mniejszy niż w wypadku stomatologii. Obsługa wariatkowa rekrutuje się z osób nadających się najwyżej na strażników w kolonii karnej, z kolei pacjenci w większości przypadków są ludźmi, którzy po prostu komuś zawadzali: żyli inaczej, niż oczekiwało otoczenie, stanowili konkurencję do spadku, zawinili jakimś drobnym przestępstwem, albo po prostu przynosili wstyd. Takiemu można i lobotomię zrobić, wykastrować, trzymać do końca życia. Czemu nie?

Sam Murdoch wyraźnie różni się od innych detektywów zaludniających kartki powieści kryminalnych (czy raczej, w tym przypadku para-kryminalnych). Konstabl to z charakteru i serca, unikający niecnych rozrywek, ponadto prawiczek, nie znający tak zwanych uciech życia. Jakaś pieszczota za młodu może się zdarzyła, lecz nie więcej. Jest w tym jakaś naiwność, ale i urok. Literacka kastracja, dokonana przez panią Jennings, wyraźnie odróżnia Murdocha od zastępów kolegów po fachu, którzy chleją, klną i żadnej kobiecie nie przepuszczą.