"Imperium gwiazd", Arthur Miller

Teoria względności powstała w umyśle, który nie znał ograniczeń czasu i przestrzeni. Siedząc nad kartką papieru, Albert Einstein odkrył subtelne tajemnice kosmosu, niedostrzegalne ludzkim okiem. Równie spektakularnymi osiągnięciami poszczycić się mógł Subrahmanyan Chandrasekhar – genialny hinduski fizyk, który opisał mechanizm powstawania białych karłów i stworzył pierwszą matematyczną teorię czarnych dziur. Książka Arthura I. Millera, fizyka i historyka nauki, to opowieść o jednym z najdziwniejszych w historii nauki konflikcie. Jego bohaterami byli Subrahmanyan Chandrasekhar i sir Arthur Eddington.

Wszystko zaczęło się w 1935 roku. 11 stycznia Chandrasekhar wygłosił na posiedzeniu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego wykład o białych karłach. Jego matematyczny wywód podważał znaczną część dorobku sir Eddingtona, najwybitniejszego angielskiego astrofizyka, uznawanego w środowisku za niepodważalny autorytet. Eddington w gronie angielskich naukowców, fizyków i matematyków wygłosił miażdżącą krytykę genialnego odkrycia Chandry, który jako pierwszy obliczył górną granicę masy białego karła. Od tej chwili Eddington i Chandra stali się zagorzałymi przeciwnikami. I chociaż cenili swoje osiągnięcia i darzyli się szacunkiem, walka była bezpardonowa. Arthur Miller dociera do źródeł konfliktu, przywołując m.in. wypowiedzi znanych przedstawicieli nauki, darzących sympatią Chandrę lub Eddingtona.

Autor „Imperium gwiazd” opisuje początki kariery Chandry i Eddingtona, wraca do ich dzieciństwa, do pierwszych naukowych odkryć, fascynacji, sukcesów i niepowodzeń. Okazuje się, że Eddingtona i Chandrę różniło w zasadzie wszystko. Anglik urodził się w ubogiej rodzinie kwakrów, nie miał przyjaciół i był podobno homoseksualistą. Chociaż jego książki o fizyce przypominały literaturę piękną, studenci nudzili się na wykładach. Chandra z kolei pochodził z zamożnej rodziny intelektualistów. Jego ojciec uwielbiał muzykę i literaturę, a dziadek Ramanathan Chandrasekhar był profesorem matematyki. Hinduski badacz był człowiekiem towarzyskim, spontanicznym i błyskotliwym. Swojego największego odkrycia dokonał, płynąc łódką po Morzu Arabskim.

„Imperium gwiazd” nie kończy się na konflikcie Chandry i Eddingtona. Amerykański historyk analizuje dalsze konsekwencje naukowego sporu, pokazując, jak potoczyła się kariera Chandry po śmierci Eddingtona i jak jego odkrycia wpłynęły na świat. W książce pojawiają się Albert Einstein, Edward Teller, Lew Landau, Enrico Fermi, Roger Penrose i Robert Oppenheimer. Miller w przystępny sposób wyjaśnia zawiłości astrofizyki i szczegóły badań nad bronią jądrową, w których Chandra uczestniczył. „Imperium gwiazd” to nie tylko potężna dawka wiedzy, lecz także oryginalna opowieść o konflikcie dwóch genialnych umysłów, które odkryły przed nami piękno wszechświata. Nie przez przypadek hinduski astrofizyk opublikował esej o Monecie i pejzażu ogólnej teorii względności. Padło w nim pytanie: „Jak możemy oceniać teorie naukowe w kategoriach dzieł sztuki, tak jak postępują krytycy sztuki i literatury?”.

„Imperium gwiazd” Arthura I. Millera to książka nie tylko dla wielbicieli nauki. Pojedynek dwóch najsłynniejszych astrofizyków XX wieku zainteresuje także wielbicieli powieści szpiegowskich. Przecież podglądanie wszechświata to fascynujące zajęcie.