Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Gdy na skórze dziecka, głównie na buzi, szyi, ale też na tułowiu, pojawią się czerwone, swędzące grudki, czasem zlewające się w większe plamy rumienia, miejsca wysuszone i zrogowaciałe, to najpewniej jest to objaw jakiejś reakcji alergicznej. Alergenami mogą być produkty spożywcze:

• mleko krowie,
• jaja,
• ryby,
• pszenica, a raczej zawarte w niej białko: gluten,
• owoce cytrusowe,
• truskawki,
• orzeszki ziemne i inne.

  Uczulać mogą też środki używane do prania, kosmetyki, sierść zwierząt i roztocza.

  Jednak nie musi być to zawsze atopowe zapalenie skóry (inne nazwy to egzema lub wyprysk atopowy). Najbardziej charakterystyczne cechy tej choroby to przewlekłość i częste nawroty – jednorazowa reakcja alergiczna, którą udaje się stosunkowo łatwo i skutecznie wyleczyć, może się zdarzyć każdemu i nie świadczy o tym, że ma się skórę atopową. Ta bowiem jest bardzo podatna na podrażnienia i stany zapalne, co jest objawem zbyt silnej reakcji obronnej organizmu na różne czynniki, które nie zawsze można łatwo rozpoznać i wyeliminować.

  U osób z atopowym zapaleniem skóry występuje podwyższony poziom przeciwciał IgE skierowanych nawet przeciw niewielkim dawkom alergenów. Dodatkowo, u starszych dzieci i dorosłych zmiany na skórze pojawiają się nie tylko na twarzy czy szyi, także w innych, charakterystycznych miejscach: w zgięciach łokci i kolan, z ranek w skórze, zwłaszcza w miejscach zadrapania, może się sączyć płyn surowiczy. Znaczne łuszczenie i rogowacenie naskórka powoduje, że niekiedy błędnie diagnozuje się łuszczycę. Oprócz alergicznych odczynów na skórze jednocześnie mogą występować inne objawy uczuleniowe: katar sienny, zapalenie spojówek, astma.

  Poza leczeniem farmakologicznym bardzo duże znaczenie ma też pielęgnacja skóry – używanie delikatnych kosmetyków do skóry wrażliwej, odpowiednie jej nawilżanie i odżywianie, noszenie odzieży z tkanin naturalnych, najlepiej bawełny (ale absolutnie nie wełny), dobre są tzw. ubrania bezszwowe, które nie drażnią skóry. Wskazane jest unikanie przegrzania i wysuszenia skóry (sauna, klimatyzowane pomieszczenia) oraz dymu tytoniowego. W terapii stosuje się leki przeciwhistaminowe, kortykosteroidy, a dokładniej maści i kremy sterydowe. Leki te, choć skuteczne, wywołują wiele skutków ubocznych. Te pierwsze powodują senność i spowolnienie przemiany materii, a drugie – stosowane bezpośrednio na skórę – po długim czasie doprowadzają do tego, że skóra staje się cieńsza, powstają na niej ubytki i rozstępy. Takich maści nie należy także stosować do twarzy i u bardzo małych dzieci.

  Dobrą alternatywą dla maści i kremów sterydowych są nowsze substancje działające na innej zasadzie – to leki immunosupresyjne modyfikujące niewłaściwą reakcję układu immunologicznego. Jeśli są to również aplikowane miejscowo maści lub kremy, są to leki zawierające tzw. inhibitory kalcyneuryny (nazwy substancji występujących w preparatach to pimekrolimus i takrolimus). Farmaceutyki te wykazują dużą skuteczność i – w przeciwieństwie do maści sterydowych – nie wywołują takich skutków ubocznych, są jednak drogie, bo nie podlegają w Polsce refundacji. Leki immunosupresyjne czasem są stosowane również doustnie, jak m.in. cyklosporyna.

  Atopowe zapalenie skóry występuje dzisiaj o wiele częściej niż jeszcze np. w latach 80. ubiegłego wieku, i chociaż choroba ta nierzadko mija lub znacznie słabnie w wieku dojrzewania, to pamiętać trzeba, że istotne jest tu występowanie rodzinnych predyspozycji. Tak więc prawdopodobne jest, że choroba pojawi się u dziecka, którego matka też wcześniej miała takie problemy. Mimo że atopowe zapalenie skóry to choroba wyjątkowo nieprzyjemna, przewlekła i pogarszająca jakość życia, wciąż trwają prace nad nowymi metodami leczenia, takimi jak np. leki biologiczne, które naśladują działanie naturalnych białek ludzkich, czy terapia genowa. Jest więc nadzieja, że pojawią się farmaceutyki, które pozwolą pozbyć się dolegliwości na stałe, a nie tylko do czasu następnego zaostrzenia.