Ból nogi po tabletkach i plastrach

Dzień dobry,

Stosuję antykoncepcję hormonalną. Najpierw brałam tabletki (Cilest), ale zaczęła mnie mocno boleć noga (takie uczucie, jak po całonocnym tańczeniu). Poszłam do ginekologa, ale zignorował problem i stwierdził, że w takim razie zapisze mi plastry antykoncepcyjne. Stosuję je od niecałych trzech miesięcy i ból w nodze się jeszcze nasilił. Boję się odstawić plastry, ale też martwię się, czy ten ból nie oznacza czegoś poważnego. Chętnie zamiast tabletek czy plastrów zaczęłabym stosować inną metodę antykoncepcji. Myślałam o wkładce domacicznej, ale czy to odpowiednia metoda dla 22-latki?

Iwona, Gdańsk

Dr n. med. Anna Paczkowska, specjalista ginekolog-położnik, zastępca kierownika oddziału ginekologiczno-położniczego Szpitala Świętej Rodziny w Poznaniu. Ma 22-letnią córkę i 25-letniego syna. Lubi urządzać i zmieniać swój dom: malować, tapetować, wyszukiwać w second-handach tanie starocie – meble, kubki, garnki, talerzyki. Nie mogłaby żyć bez muzyki. Lubi czytać i podróżować. W konkursie na Pamiętniki Lekarzy Zdobyła II miejsce.

Zarówno tabletki Cilest, jak i plastry Evra zawierają dwa składniki hormonalne: estrogeny i gestageny (pochodne progesteronu). Różnią się tylko drogą wchłaniania.

***

Estrogeny hamują owulację i służą do utrzymania regularnej długości cyklu (na poziomie 28 dni) oraz zapobiegają krwawieniom międzymiesiączkowym. Gestageny również zatrzymują owulację, zagęszczają śluz szyjkowy, powodują zmiany zanikowe błony śluzowej macicy i zmniejszają perystaltykę (aktywność ruchową) jajowodów. Proporcje obu hormonów, jak też ich budowa chemiczna, w zależności od typu pigułki, są różne. Dlatego ważne jest, aby tabletkę antykoncepcyjną dobrał lekarz ginekolog.

***

Nieprawdą jest, że przed dobraniem tabletki należy wykonać oznaczenia poziomu hormonów. Taka konieczność zachodzi wyłącznie w przypadku pacjentek z zaburzeniami hormonalnymi (nieregularne miesiączki, nieprawidłowe owłosienie, trądzik, wyciek z piersi, itd.).

***

Przed przepisaniem pigułki zalecane jest natomiast zbadanie pacjentki (dokładny wywiad, badanie ginekologiczne z rozmazem cytologicznym, badanie piersi, pomiar ciśnienia tętniczego), jak też badania laboratoryjne (próby wątrobowe, poziom cholesterolu i ocena układu krzepnięcia krwi). Tabletki są metabolizowane w wątrobie i mogą upośledzać jej działania. Ważne jest, aby w trakcie stosowania antykoncepcji te parametry monitorować (wykonywać badania raz w roku, a jeśli pojawią się objawy niepożądane – natychmiast skontaktować się ze swoim lekarzem).

***

Bóle nogi w trakcie antykoncepcji mogą świadczyć o zakrzepowym zapaleniu żył. To działanie uboczne estrogenów. Jest to bardzo groźne powikłanie antykoncepcji, mogące skończyć się zatorowością (oderwaniem się skrzepliny, która wędruje w układzie naczyniowym i zamyka światło naczynia), udarem niedokrwiennym, niedowładem, zatorowością płucną, a nawet zgonem. Zastępowanie Cilestu Evrą w takim przypadku jest bez sensu. Trzeba natychmiast odstawić lek i skontaktować się z lekarzem (może być rodzinny), który zbada układ krzepnięcia krwi i skieruje do chirurga naczyniowego (ten sprawdzi przepływy naczyniowe i być może włączy również leki przeciwkrzepliwe). Jeśli wystąpiły bóle nogi, nie wolno dalej stosować antykoncepcji zawierającej estrogeny. Do wyboru pozostaje tabletka gestagenna (mini-pill), iniekcje domięśniowe gestagenów, implanty antykoncepcyjne hormonalne (nie są jeszcze zarejestrowane w Polsce), prezerwatywa, metody naturalne, testy owulacyjne. Wszystkie te środki mają oczywiście swoje plusy i minusy.

***

Tabletka gestagenna

Hamuje owulację, silnie zagęszcza śluz szyjkowy oraz działa na błonę śluzową macicy (powoduje jej zanik). Mini-pill należy brać przez 28 dni cyklu, zawsze o tej samej porze. Spóźnienie większe niż trzy godziny znacznie osłabia jej skuteczność antykoncepcyjną. Tabletka gestagenna całkowicie hamuje występowanie miesiączek. Zdarza się jednak, że występują nieregularne plamienia lub krwawienia z macicy, niekiedy torbiele jajników. Może się także pojawić uczucie suchości w pochwie, czasem obrzęki, wzrost masy ciała. Tabletkę mogą stosować kobiety karmiące piersią.

Iniekcje domięśniowe gestagenów

Zastrzyk wykonywany jest raz na trzy miesiące. Działa identycznie jak tabletka gestagenna, różni się tylko drogą wchłaniania i wielkością dawki.

Implanty antykoncepcyjne hormonalne

Ta metoda antykoncepcji polega na wszczepieniu pod skórę kapsułek z gestagenem, który stopniowo uwalniany jest do organizmu. Raz wszczepiony implant działa maksymalnie przez pięć lat. Można go jednak w każdej chwili usunąć. Podobnie jak inne sposoby zapobiegania ciąży, nie jest pozbawiony wad. Może powodować bóle głowy, trądzik, bolesność piersi czy obniżenie nastroju. Implanty nie są zarejestrowane w Polsce.

Testy owulacyjne

Pozwalają określić poziom stężenia hormonu luteinizującego (LH) w moczu. Jego maksymalny wzrost następuje około 24–36 godzin przed owulacją. Test wykonuje się tak jak test ciążowy.

***

Wkładka antykoncepcyjna

To metoda kontrowersyjna u bardzo młodych kobiet, które jeszcze nie rodziły (zwłaszcza ten z miedzią czy srebrem). Jest to duża ingerencja mechaniczna. Ponadto wkładka powoduje stan zapalny w macicy, a niekiedy również w otaczających tkankach. Niemniej jednak może być zastosowana przy zachowaniu środków ostrożności.

Jeżeli młoda pacjentka, która nie rodziła, chce zdecydować się na wkładkę antykoncepcyjną – zaleca się raczej system Mirena (wkładka zawierająca gestagen – lewonorgestrel). Jest ona jednak dość kosztowna.

dr n. med. Anna Paczkowska

Opracowała: Izabela O’Sullivan