Konserwanty i dodatki do żywności

Ponoć dodawanie konserwantów do żywności jest koniecznością. Jednak stosowanie tych substancji nie jest przypadkowe. Każda dawka konserwantu musi być oznaczona i zgodna z aktualnymi przepisami. Przepisy regulujące stosowanie substancji konserwujących w środkach spożywczych i używkach w Polsce określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 listopada 2010 (Dz.U. 2010 nr 232 poz. 1525).

Rodzaje konserwantów

Weźmy do ręki jakikolwiek produkt spożywczy i spójrzmy na etykietę. Co tam zobaczymy? Symbole, które niewiele mówią przeciętnemu konsumentowi. Jedni nie zwracają w ogóle uwagi na skład chemiczny, inni czytają i robią wielkie oczy. Co tak naprawdę oznaczają symbole konserwantów?Symbole zaczynają się literą E, po której następuje ciąg cyfr. Litera E oznacza, że dodatek był testowany, zarejestrowany w Unii Europejskiej i uznany za nieszkodliwy dla zdrowia. Cyfry następujące po niej pozwalają zidentyfikować, do czego określony dodatek służy.

1 - barwnik

Najczęściej spotykane to: kurkumina (E 100), witamina B12 (E 101), czerwień żywnościowa (E 122), żółcień chinolinowa (E 104);

2 - konserwant

Najczęściej spotykane to: kwas sorbowy (E 200), benzoesan sodu (E 211), nizyna (E234), natamycyna (E 235), heksametylenoczteroamina (E 239), azotyn sodu (E 249) i azotyn potasu (E 250);

3 i 4 — środki stabilizujące

Najczęściej spotykane to: kwas askorbinowy, czyli witamina C (E 300), galusan propylu (E 310), galusan dodecylu (E 312), alginian sodu (E 401), guma arabska (E 414);

5 — kwasy i zasady

Najczęściej spotykane to: wodorotlenek sodu (E 524), wodorotlenek magnezu (E 528), siarczan glinu (E 520).

Czy konserwanty są szkodliwe?

Nie są zdrowe, ale są bezpieczne — to znaczy, że możemy je spożywać. Jednak starajmy się ich unikać, bo nie wszystkie konserwanty są obojętne dla naszego organizmu. Niektóre z nich powodują alergie, uczulenia, bóle brzucha, głowy czy nawet wymioty. Oto lista konserwantów, których radzę unikać:

amarant (E 123) - dodawany do napojów, szczególnie szkodliwy dla alergików, zaliczany do substancji rakotwórczych;erytrozyna (E 127) - barwnik dodawany do owoców koktajlowych, szczególnie szkodzi osobom mającym problemy hormonalne;kwas benzoesowy (E210 — E213) - dodawany do napojów gazowanych, majonezów, konserw warzywnych i owocowych, szkodzi astmatykom i alergikom;dwutlenek siarki (E220 — 228) - najczęściej występuje w piwie, winie, sokach owocowych, suszonych owocach, tartym chrzanie, a spożywając go narażamy się na: bóle głowy, nudności, bóle brzucha, bóle gardła czy zaczerwienienie skóry;azotyn sodu (E250) - dodawany do mięs i foliowanych wędlin; źródło trujących i rakotwórczych nitrozamin;octan potasu (E261) - dodawany do różnego rodzaju marynat, sosów, szkodzi na nerki i serce;E230 — E237 - grupa konserwantów dodawana do owoców przed transportem, aby się nie psuły, powodują silne zatrucia pokarmowe i uczulenia;guma tragakantowa (E 413) - występuje w galaretkach i wyrobach cukierniczych, wywołuje podrażnienia, wysypki i zapalenie skóry;guma arabska (E 414) – występuje w gumie do żucia, napojach bezalkoholowych i wyrobach cukierniczych, powoduje uczulenia;wodorotlenek sodu (E 524) - środek żrący, który znajduje się w kosmetykach, np. szamponach, a także słonych paluszkach.

Po co stosuje się konserwanty?

Po przeczytaniu listy szkodliwych konserwantów i skutków ubocznych, które wywołują, nasuwa się pytanie, po co w takim razie takie dodatki w żywności?

konserwanty zapobiegają psuciu się produktów spożywczych i przedłużają ich trwałość, niektóre z nich działają przeciwutleniająco;dzięki konserwantom produkty nie trąca swojego koloru i aromatu;niektóre grupy konserwantów hamują wzrost bakterii, grzybów, mają działanie antyoksydacyjne;konserwanty zapobiegają jełczeniu i psuciu się żywności;konserwanty nadają odpowiednią konsystencję produktom.

Istnieją naturalne odpowiedniki konserwantów. Witamina C i E stosowane są jako przeciwutleniacze — jednak zarówno ich niedobór jak i nadmiar może powodować obniżenie odporności. Niektóre gatunki ziół i przypraw mają działanie konserwujące oraz nadają żywności wyraźny smak i aromat, a nawet kolor. Jednak ziołowe przyprawy potrafią zdominować naturalne cechy produktu, więc nie można ich stosować do wszystkiego.

Obok chemicznego konserwowania żywności można zastosować pasteryzację, mrożenie, suszenie czy sterylizację — jednak nie dotyczy to wszystkich produktów, bo nie wszystko da się w ten sposób konserwować. Skoro nie da się konserwantów wyeliminować, starajmy się je ograniczać — przynajmniej przy spożywaniu!

Źródło: Tabele dodatków i składników chemicznych, czyli co jesz i czym się smarujesz, Bill Statham, Warszawa 2006