Tarczyca a zdrowie kobiet

Ogólnie choroby tarczycy można podzielić na te związane z budową i te dotyczące nieprawidłowej czynności gruczołu. Spośród chorób z pierwszej grupy najłatwiej zauważalne jest powiększenie tarczycy – i powstające w efekcie wole. Zazwyczaj nie wpływa ono na funkcjonowanie gruczołu (chociaż może zmniejszać się wydzielanie hormonów tarczycy trójjodotyroniny – T3 i tyroksyny – T4) i jest spowodowane niedoborem jodu w diecie. Może wystąpić w każdym wieku, również u dzieci. Leczenie polega na uzupełnianiu hormonu, czyli podawaniu preparatu tyroksyny.

W tym przypadku mamy do czynienia z tzw. wolem obojętnym, ale zdarzają się także wole guzowate. Występujące pojedynczo lub po kilka twarde guzki w obrębie gruczołu to najczęściej łagodne torbielowate zmiany. Aby je zbadać, wykonuje się USG lub scyntygrafię (SCC) gruczołu. Jeśli istnieje podejrzenie, że guzek może być złośliwy, wykonuje się także biopsję – pobiera fragment tkanki. Na szczęście rak tarczycy to choroba występująca dość rzadko. Po usunięciu złośliwego guza stosuje się dodatkowo leczenie radiojodem przez podanie promieniotwórczego izotopu jodu, który oddziałuje tylko na tarczycę, nie niszcząc innych organów. Łagodne zmiany trzeba systematycznie kontrolować, stosuje się leczenie farmakologiczne jak przy wolu obojętnym, a operacyjne tylko kiedy guzek uciska tchawicę.

Niedoczynność tarczycy

Nie zawsze objawy chorób tarczycy są tak wyraźne, czasem funkcjonuje ona nieprawidłowo, a dolegliwości, na jakie cierpimy, nie od razu kojarzą się z tym akurat gruczołem. Objawy takie jak: ciągłe uczucie zmęczenia, osłabienie pamięci i zdolności intelektualnych, suchość skóry, marznięcie i wypadanie włosów oraz przyrost masy ciała bez zmiany diety i stylu życia mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy. Powoduje ją niedobór hormonów wydzielanych przez ten gruczoł. U kobiet do objawów dołączają jeszcze zaburzenia miesiączkowania i problemy z zajściem w ciążę. Częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem i pięć razy częściej dotyka ona kobiety niż mężczyzn.

Przyczyną niedoczynności może być uszkodzenie tarczycy na skutek leczenia operacyjnego lub napromieniowania przy leczenia radiojodem. Wtedy mamy do czynienia z chorobą będącą skutkiem ubocznym np. leczenia raka tarczycy. Niedostateczne wydzielanie hormonów przez tarczycę może być również spowodowane przez chorobę przysadki mózgowej, która wydziela zbyt mało innego hormonu – TSH – który to pobudza działanie tarczycy. Niedoczynność tarczycy (zresztą nadczynność też) może być wywołana przez przyjmowanie niektórych leków. Często przyczyną schorzenia jest zapalenie gruczołu, które może mieć przebieg ostry, podostry lub przewlekły. Dwie pierwsze postaci choroby mają zazwyczaj charakter bakteryjny lub wirusowy, występują niezbyt często, ustępują najdalej po kilku miesiącach leczenia.

Natomiast przewlekłe zapalenie tarczycy powodujące niedoczynność gruczołu – chociaż nie zawsze jest ona wyraźnie widoczna w wynikach badania poziomu hormonów tarczycy – może mieć charakter autoimmunologiczny. Jest to tzw. choroba Hashimoto. Wtedy limfocyty, komórki układu odpornościowego, błędnie rozpoznają tarczycę jako obce białko i zaczynają ją niszczyć. Żeby ustalić, czy taka jest przyczyna choroby, należy oznaczyć poziom przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO). W leczeniu oprócz preparatów tyroksyny uzupełniających braki tego hormonu stosuje się w razie potrzeby także leki immunosupresyjne.

Nadczynność tarczycy

Nie jest również dobrze, gdy tarczyca produkuje za dużo hormonów – mamy wtedy do czynienia z jej nadczynnością. Objawia się ona następująco: chory ciągle ma odczucie gorąca i duszności, traci na wadze, chociaż nie stosuje diety odchudzającej ani nie wykonuje więcej ćwiczeń fizycznych. Objawom tym towarzyszy nadpobudliwość i kołatanie serca, występują zaburzenia miesiączkowania. W dłuższej perspektywie nieleczona nadczynność gruczołu zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej i osteoporozy.

Przyczyny nadczynności mogą być różne. Zdarza się, że są nią wole guzkowe nadczynne, gdy w miąższu gruczołu powstaje jeden lub kilka guzków. Nie są one obojętne, lecz produkują hormony T3 i T4, w dodatku niezależnie od normalnego wydzielania warunkowanego przez hormon przysadki TSH, czyli „ponad normę”. Z kolei w autoimmunologicznej chorobie Gravesa-Basedowa, także powodującej nadczynność tarczycy, organizm zaczyna produkować przeciwciała – immunoglobuliny. Łączą się one z komórkami gruczołu, powodując jego rozrost i nadmierne wydzielanie hormonów. O ile pierwszy z opisanych typów nadczynności występuje częściej u kobiet po 50. roku życia, o tyle druga choroba atakuje raczej w przedziale wieku 20–40 lat.

Leczenie polega na podawaniu preparatów przeciwtarczycowych, hamujących produkcję hormonów, a w przypadku znacznego powiększenia gruczołu stosuje się leczenie operacyjne. W terapii wykorzystuje się też napromieniowanie radiojodem, co mimo skuteczności tej metody może doprowadzić do wtórnej niedoczynności gruczołu.

Choroby tarczycy nie tylko mogą utrudniać zajście w ciążę i jej utrzymanie (zwłaszcza niedoczynność), ale także zagrażać prawidłowemu rozwojowi płodu. Warto więc, by kobieta, która nie badała wcześniej tarczycy, a jest w początkowej fazie ciąży, wykonała badania hormonów tarczycy. W razie nieprawidłowości podejmuje się leczenie farmakologiczne. Również dzieci kobiet z chorobami tarczycy są w okresie noworodkowym poddawane diagnostyce, aby zapobiec ewentualnym nieprawidłowościom rozwojowym.