Jesteś tym, co jesz

Profilaktyka jest szczególnie istotna w przypadku choroby nowotworowej. Powinniśmy zdawać sobie sprawę z tego, co nam szkodzi i w miarę możliwości tego unikać. Nie możemy wiele poradzić na zanieczyszczenie środowiska, w którym żyjemy, ale unikanie palenia tytoniu czy nadużywania alkoholu leży w naszej mocy. Tylko od nas zależy również, czy znajdziemy czas na kontrolne badania lekarskie. Są to rzeczy tak ważne, że nie wolno ich lekceważyć. Mamy również wpływ na jeszcze jedną, kluczową dla zdrowia sprawę – sposób odżywiania się.

Już w czasach przed naszą erą Hipokrates twierdził, że pokarm powinien być zarazem lekarstwem. Współcześni uczeni potwierdzają, że to, co jemy w znacznym stopniu warunkuje stan naszego organizmu.

Ocenia się, że około 30–35% wszystkich nowotworów to efekt odżywiania. Czynnikami ryzyka wynikającymi ze sposobu odżywiania są: ogólne ilości kalorii, skład pożywienia, zanieczyszczenie żywności i wody, nieprawidłowe przechowywanie oraz przygotowywanie żywności.

Zaleca się ograniczyć spożywanie czerwonego mięsa i przetworzonych produktów mięsnych, które są źródłem m.in. azotanów i azotynów (peklowanie),  wielopierścienowych  węglowodorów aromatycznych (obróbka termiczna). Przede wszystkim jednak należy skrócić czas gotowania i smażenia. Warto również ograniczyć spożywanie solonych potraw.

Bardzo groźnym zanieczyszczeniem żywności jest skażenie pleśnią. Powinniśmy wyrzucać spleśniałą żywność, jak również jej, zdawałoby się, zdrowe jeszcze kawałki, ponieważ pleśń nie zawsze jest możliwa do zauważenia a obecne aflatoksyny zwiększają ryzyko rozwoju np. raka wątroby.

Ponadto zaleca się znaczne ograniczenie spożywania podrobów, a zwłaszcza wątroby i nerek. Warto ograniczyć używanie sztucznych środków słodzących i ograniczyć spożycie cukrów. Trzeba także odpowiednio przechowywać żywność – np. ugotowane jarzyny (także ziemniaki) lepiej trzymać w lodówce.

Badania porównawcze nad sposobami odżywiania pozwoliły na wyodrębnienie grupy nowotworów dietozależnych. Populacje, których dieta jest bogata w błonnik i witaminy, charakteryzują się niższą zachorowalnością na raka jelita grubego.

Ograniczenie ilości spożywanych kalorii i tłuszczów może być pomocne w zapobieganiu nowotworom.

Witaminy i pierwiastki śladowe mają istotny wpływ na zmniejszenie rakotwórczego działania karcynogennych substancji pochodzących z pożywienia lub otaczającego środowiska. Szczególne znaczenie w zapobieganiu nowotworom złośliwym przypisuje się witaminom A, C i E (przeciwutleniacze).

Stwierdzono, że:

• Beta-karoten – naturalny prekursor witaminy A (retinol), neutralizuje szkodliwe działanie wolnych rodników, które mogą przyczyniać się do powstawania wielu chorób, w tym nowotworów. Działa zapobiegawczo w przypadkach bardzo wczesnych okresów przednowotworowych. Zaobserwowano związek między występowaniem nowotworu płuca, żołądka i nosogardzieli, a niedoborem witaminy A.
• Witamina C – chroni komórki przed atakiem wolnych rodników, może przerwać lub ograniczyć proces tworzenia się nitrozaminy w żołądku, a tym samym zmniejszyć ryzyko rozwoju raka żołądka.
• Witamina E – chroni materiał genetyczny przed uszkodzeniem przez substancje rakotwórcze, ponieważ zmniejsza ilość wolnych rodników w trakcie komórkowej przemiany materii.

Wszystkie powyższe dane wskazują, że niedobory niektórych witamin (A, C, E) mogą mieć szczególne znaczenie w odniesieniu do profilaktyki chorób nowotworowych, a ich brak może zwiększyć ryzyko rakotwórcze. Ponadto dowiedziono, że niedobór pierwiastków, takich jak selen, cynk, wapń, magnez może także podnieść to ryzyko. Stwierdzono, że selen wspomaga właściwości antyoksydantów, przez co pośrednio zapobiega uszkodzeniom komórek, błon komórkowych oraz kodu DNA. Do dziś ustalono tylko niektóre ogólne zalecenia odnośnie prewencji nowotworów, takie jak: zmniejszenie spożycia tłuszczów i tłustego mięsa, zwiększenie spożycia świeżych owoców oraz warzyw. Wskazane byłoby zatem stosowanie na co dzień prostej zasady: 30–30-500–500.

Dziennie oznacza to: nie więcej niż 30% kalorii z tłuszczu, co najmniej 30g błonnika dziennie, 500 g owoców i warzyw oraz 500 ml (g) chudych produktów mlecznych, takich jak: kefiry, jogurty, twarogi.

Współczesna medycyna, aby ratować nasze zdrowie i życie, potrafi zrobić bardzo wiele, ale jeszcze więcej zależy od nas. Choroby cywilizacyjne występują u coraz większej liczby osób, starajmy się wiedzieć o nich coraz więcej. Systematycznie próbujmy zmieniać styl życia. Jeśli zjemy na obiad zbyt tłuste mięso, na kolację zjedzmy chleb gruboziarnisty, dużo jarzyn, zrewidujmy plan dnia, zrezygnujmy z ciastka. Jeśli palimy, znajdźmy nasz indywidualny sposób na rzucenie palenia. Jeśli mamy nadwagę, pomyślmy, z czego w jadłospisie moglibyśmy zrezygnować. Jeżeli zaczniemy tracić wagę, to zmotywuje nas to do pozbycia się innych niewłaściwych przyzwyczajeń.

• Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.
• Strzeż się nadwagi i otyłości, bądź aktywny ruchowo.
• Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem kalorii.
• Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki chudego mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, twarogiem.
• Mięso spożywaj z umiarem.
• Jedz ryby, zwłaszcza morskie które są źródłem kwasów OMEGA 3.
• Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.
• Ograniczaj spożywanie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także izomerów trans kwasów tłuszczowych.
• Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy.
• Ograniczaj spożycie soli.
• Unikaj alkoholu.

Więcej informacji o profilaktyce można znaleźć na portalu edukacyjnym www.oswoicraka.pl. Portal powstał w ramach kampanii „Oswoić raka“. Celem kampanii jest zwiększenie wiedzy Polaków na temat nowotworów i ich profilaktyki oraz wsparcie osób borykających się z problemami onkologicznymi. Inspiracją do jej stworzenia są dane epidemiologiczne, według których wzrasta zagrożenie chorobami cywilizacyjnymi, w tym nowotworami. Obecnie w Polsce udaje się wyleczyć z raka zaledwie ok. 40 proc. chorych. Przyczyną jest zwykle brak badań profilaktycznych i zbyt późne wykrycie nowotworu. Wiąże się to z niewielką wiedzą społeczną oraz lękiem przed badaniami i ich wynikami. Pomysłodawcą kampanii jest Polski Komitet Zwalczania Raka, partnerem Fundacja Przyjaciółka. Kampania została sfinansowana ze środków Jeronimo Martins Polska, właściciela sieci Biedronka.

Tekst: Beata Ziemkiewicz – Janota, Polski Komitet Zwalczania Raka

Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Wronkowski

Źródło: Artykuł sponsorowany