Menopauza a osteoporoza

Po menopauzie następuje gwałtowna utrata masy kostnej, dochodząca nawet do 5% w ciągu roku. Większość kobiet nie myśli o niej przed pięćdziesiątką. To błąd. O układ kostny warto zacząć dbać dużo wcześniej.

Osteoporoza dotyczy około 40% kobiet, mających ponad 50 lat. Odpowiednie ilości wapnia w pokarmie nie wystarczą, by zapobiec jego szybko postępującej utracie z kości. Suplementacja wapnia w połączeniu z naturalnymi estrogenami pomaga przeciwdziałać złamaniom w przebiegu osteoporozy i w bezpieczny sposób łagodzi dolegliwości związane z menopauzą.

Czym jest osteoporoza?

Osteoporoza stanowi obecnie jeden z największych problemów społecznych. Należy jednak wiedzieć, że jest to choroba, której można zapobiec i skutecznie ją leczyć. Osteoporoza polega na zmniejszeniu gęstości prawidłowo zmineralizowanej kości. Kość staje się patologicznie porowata i cienka, a wówczas rośnie ryzyko złamań przy niewielkim urazie, a nawet bez jego udziału. Złamaniu ulegają najczęściej kręgi, kości przedramienia w okolicy nadgarstka i kość udowa (biodro).

Kość każdego z nas starzeje się – wówczas jest usuwana (tzw. resorpcja kości) i zastępowana przez nową tkankę kostną. Osteoporoza pojawia się, gdy resorpcja kości jest zbyt szybka lub gdy tworzenie (odnowa) następuje zbyt wolno.

Menopauza a kości

Z ostatnią miesiączką ustaje czynność hormonalna jajników. U co trzeciej kobiety obniżenie poziomu hormonów jako skutek menopauzy niekorzystnie odbija się na gęstości kości. Deficyt estrogenów jaki ma wówczas miejsce zakłóca blisko 400 przemian metabolicznych organizmu. Spadek żeńskich hormonów płciowych powoduje, że komórki tkanki kostnej zwane osteoklastami (komórki niszczące kość) są aktywniejsze i odbierają szkieletowi wapń. Odbudowa struktur kostnych jest przy tym utrudniona, ponieważ budujące kość komórki, osteoblasty, przy niskim poziomie estrogenów działają wolniej i słabiej. Menopauza zatem powinna być sygnałem, że najwyższy czas zatroszczyć się o zdrowie kości.

Najszybsza utrata masy kostnej występuje u kobiet w ciągu pierwszych kilku lat po menopauzie i wtedy najczęściej zaczyna się osteoporoza. Kobiety częściej niż mężczyźni zapadają na osteoporozę na skutek obniżania się u nich poziomu estrogenów podczas menopauzy. Suplementacja hormonalna jest jednym z elementów standardowego jej leczenia. Jednakże od kiedy zaczęły napływać informacje o ujemnych skutkach stosowanej już od wielu lat hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), kobiety z większą rezerwą podchodzą do przyjmowania hormonów. Estrogeny roślinne – czyli fitoestrogeny (izoflawony) stanowią alternatywę suplementacji hormonalnej dla kobiet, które nie chcą, nie mogą lub obawiają się przyjmowania HTZ lub też z zasady wolą przyjmować preparaty roślinne.

Sześciomiesięczna dieta z dużą ilością hormonów pochodzenia sojowego zastosowana u kobiet po menopauzie spowodowała zauważalny wzrost gęstości kości.

Czynniki ryzyka

Nie jest tajemnicą, że osteoporoza ma uwarunkowania genetyczne, ale znalezienie genów wywołujących jej przyczyny jest trudne. Przypuszcza się, że wśród nich są gen sterujący syntezą witaminy D (receptora estrogenowego), geny kolagenu typu 1 i gen kolagenazy.

Osteoporoza ma podłoże rodzinne. Duże jest prawdopodobieństwo jej wystąpienia u kobiety, która dziedziczy po matce wysoki wzrost, drobną kość czy jasną skórę. Czynniki modyfikowalne to: zmniejszone spożycie wapnia i witaminy D, palenie papierosów i siedzący tryb życia. Czasem zbyt intensywny wysiłek fizyczny może negatywnie oddziaływać na miesięczne cykle. Należy wymienić jeszcze uwarunkowania zdrowotne, zwiększające ryzyko osteoporozy: brak owulacji w okresie reprodukcyjnym, nadczynność tarczycy, przytarczyc, przewlekłe choroby nerek oraz stany chorobowe wymagające stosowanie kortykoterapii systemowej (syntetyczne hormony kory nadnerczy).

Diagnoza

Pomiar gęstości mineralnej kości (ang. BMD – bone mineral density) pozwala zdiagnozować osteoporozę, określić ryzyko złamań oraz wyselekcjonować grupę kobiet, które odniosą korzyści z interwencji terapeutycznych. Podstawową techniką pozwalającą określić BMD jest dwuwiązkowa absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego (ang. DXA – dual x-ray absorptiometry) - bliższego odcinka kości udowej oraz kręgosłupa. BMD wyraża się w postaci wskaźnika T, który jest liczbą odchyleń standardowych od średniej dla zdrowych, młodych kobiet. Wskaźnik T powyżej -1 uważa się za prawidłowy, zakres od -1 do -2,5 określa się jako osteopenię, poniżej -2,5 oznacza osteoporozę. Występuje silna zależność między BMD a ryzykiem złamań, ale na ryzyko to wpływają także: wiek kobiety, ogólny stan zdrowia oraz ryzyko upadku.

Określenie gęstości mineralnej kości przy użyciu DXA zaleca się u wszystkich kobiet powyżej 65. roku życia (niezależnie od czynników ryzyka) oraz u młodszych kobiet po menopauzie, obciążonych co najmniej jednym czynnikiem ryzyka.

Dieta i suplementacja

W profilaktyce i leczeniu osteoporozy kluczowe znaczenie ma właściwa dieta. Odpowiednia podaż wapnia i witaminy D, a przede wszystkim — szczególnie u kobiet przed 50. roku życia — hormony płciowe (estrogeny) - to podstawowe środki lecznicze. Istotną rolę odgrywa suplementacja wapnia wraz z izoflawonami, których bogatym źródłem jest soja. Mają one powinowactwo do receptorów estrogenowych alfa i beta. Receptory alfa znajdują się w gruczole piersiowym, błonie śluzowej macicy i jajniku, zaś receptory beta w układzie nerwowym krążenia, moczowym i kostnym. Preparaty dwufazowe w bezpieczny sposób łagodzą dolegliwości związane z menopauzą. W dzień uzupełniają dietę w pochodzące z soi izoflawony. Fitoestrogeny dodatkowo korzystnie wpływają na poziom cholesterolu oraz funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Witaminy B6 i B12 oraz kwas foliowy (folacyna) również korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu krążenia. Postać nocna preparatów wzbogacona została wyciągiem z melisy i szyszek chmielu oraz uzupełniona o magnez i witaminę B6. Melisa i chmiel mają naturalne działanie uspokajające, relaksujące i ułatwiające zasypianie. Magnez natomiast wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, uspokaja i tonizuje, a witamina B6 zwiększa jego przyswajalność. Rezultaty badań pozwoliły na opracowanie suplementów diety wspomagających odbudowę tkanki chrzęstno-stawowej, które zawierają w swoim składzie glukozaminę, korzystnie wpływającą na strukturę i funkcjonowanie chrząstki stawowej.

Ruch

Osteoporoza to poważna choroba, ograniczająca sprawność, ale nie każda z nas musi być na nią skazana. W okresie okołomenopauzalnym dobrze jest pomyśleć o skutecznym wsparciu swojego organizmu fitoestrogenami. Życie po menopauzie nie musi wiązać się z ograniczeniem naszej swobody ruchu. Niezmiernie ważnym czynnikiem dla prawidłowej budowy kości jest wysiłek i aktywność fizyczna. Ruch i ćwiczenia fizyczne stymulują wzrastanie kości i zapobiegają utracie masy kostnej. Rzucenie palenia, ograniczenie alkoholu oraz regularne ćwiczenia fizyczne zmniejszają ryzyko osteoporozy. Życie po menopauzie nie musi wiązać się z ograniczeniem naszej swobody.

Źródła:
J. L. Shifren, I. Schiff, Menopauza
G. Andryskowski, Suplementacja wapnia po menopauzie, w: Przegląd Menopauzalny 5/2006climagyn — http://www.asa.eu
R. Feldman, Osteoporoza, styczeń 2000, w: http://www.resmedica.pl/osteoporoza.html
www.asa.eu