KTG i test oksytocynowy w ciąży

Dziewięć miesięcy trwania ciążyto jeden z najpiękniejszych okresów w życiu kobiety. Może ona wtedy przygotować się do roli matki. Dzieje się tak jednak wtedy, gdy ciąża przebiega bezproblemowo. Niestety, czasem zdarza się, że zdrowie dziecka lub matki jest zagrożone.

W tej sytuacji matka musi być pod opieką lekarza, a sama musi nieustannie dbać o swoje zdrowie. Potrzebne są też badania, które wciąż będą kontrolować, czy dziecku nic złego się nie dzieje. Jest to powód, dla którego pod koniec ciąży matki są przyjmowane do szpitala i przebywają w nim aż do rozwiązania. Podstawowym badaniem wykorzystywanym do oceny dobrostanu płodu jest tzw. kardiotokografia (KTG).

Polega ona na monitorowaniu częstości bicia serca płodu przy jednoczesnym kontrolowaniu czynności skurczowej macicy. Dzięki temu badaniu można stwierdzić, czy dziecko zagrożone jest niedotlenieniem wewnątrzmacicznym. Jeśli powstaje takie podejrzenie, jest to wskazanie do dalszej diagnostyki lub wręcz do natychmiastowego zakończenia ciąży. Wskazaniami do monitorowania czynności życiowych płodu za pomocą KTG mogą być na pewno: podejrzenie EPH-gestozy (zakażenie ciężarnej), ciąże przenoszone i przeterminowane, hipotrofia płodu (zbyt mały płód w odniesieniu do konkretnego tygodnia trwania ciąży), wady serca u płodu i wiele innych niepokojących położników sytuacji. Szczególnie często przyspiesza się rozwiązanie, gdy nieprawidłowości w KTG występują w okresie przed- i okołoporodowym.

Badanie nie jest skomplikowane.Pacjentka leży na wznak lub na boku, a do miejsca na brzuchu, gdzie najlepiej słyszalne jest tętno płodu, przykładana jest specjalna, posmarowana żelem głowica aparatu. Głowica ta jest przymocowana do brzucha pasami, aby zapobiec przemieszczaniu się podczas badania. Zapis badania jest rejestrowany na przesuwającej się taśmie (jak w przypadku badania EKG), na której tworzony jest wykres tętna płodu oraz skurczów macicy. Jeśli aparatura podłączona jest dodatkowo do komputera, lekarz lub położna mogą na bieżąco monitorować stan matki i płodu. Badanie ocenia lekarz specjalista na podstawie przynajmniej 40-minutowego wykresu. Aby ocenić stan pacjentki w sposób możliwie obiektywny, stosuje tzw. skalę Fishera. W tej 10-punktowej skali liczba punktów 10–8 oznacza, że stan płodu jest dobry. Przyznanie 4–0 punktów oznacza, że są wskazania do natychmiastowego ukończenia ciąży. Pośrednia liczba punktów to konieczność ścisłego monitorowania pacjentki aż do rozwiązania.

KTG i jego modyfikacje

Metoda badania poprzez KTG okazała się na tyle prosta i nieobciążająca pacjentki oraz płodu, że wymyślono jej liczne modyfikacje. Szczególnie pomocne jest wykonanie tzw. testu niestresowego (NST) oraz stresowego (OCT). Test niestresowy również polega na monitorowaniu tętna płodu oraz skurczów macicy. Dodatkowo, do aparatu dołączony jest specjalny przycisk, którego pacjentka używa za każdym razem, gdy poczuje ruchy płodu. W zapisie testu lekarz będzie poszukiwał tzw. akceleracji – krótkotrwałych wzrostów częstotliwości akcji serca płodu. Świadczą one o ruchach płodu i są uznawane za cechy jego dobrostanu.

Aby test mógł być uznany za reaktywny (czyli prawidłowy), należy zaobserwować 2 takie akceleracje w ciągu 30 minut. Wynik testu uznany za niereaktywny lub wątpliwy jest wskazaniem do testu stresowego (oksytocynowego). Test stresowy wykonuje się po podaniu niewielkich dawek oksytocyny. Wykorzystanie oksytocyny do testu powoduje wywołanie skurczów macicy. Indukcja czynności skurczowej ma na celu stworzenie warunków podobnych do tych, jakie nastąpią w trakcie porodu. Test skurczowy pozwala na ocenę reakcji tętna płodu na skurcze macicy. Prawidłowa reakcja to brak tzw. późnych deceleracji (krótkotrwałych spadków częstotliwości akcji serca płodu) po skurczach macicy. Taki test uważa się za prawidłowy, czyli negatywny. Obecność późnych deceleracji świadczy o zagrażającym niedotlenieniu okołoporodowym płodu.

Jak działa oksytocyna?

Oksytocyna to hormon naturalnie wytwarzany w mózgu, w podwzgórzu. Powoduje ona skurcze mięśni macicy, co ma też znaczenie w trakcie porodu. Wydzielana jest podczas stymulacji brodawek sutkowych, co wykorzystuje się również do wzmożenia skurczów porodowych. Jest to powód, dla którego wykonanie testu oksytocynowego wiąże się z ryzykiem wywołania porodu.

Dlatego badanie to musi być przeprowadzone w odpowiednich warunkach, które umożliwią bezpieczne urodzenie dziecka – także w warunkach sali porodowej przez cięcie cesarskie. Każda kobieta od początku ciąży powinna być pod kontrolą lekarza ginekologa, bez względu na to, czy przebiega ona bez powikłań, czy istnieje podejrzenie jakichś nieprawidłowości. Badanie kardiotokograficzne jest jednym z podstawowych, które powinno być wykonane u każdej ciężarnej. Test oksytocynowy jest wykonywany jedynie w przypadkach, kiedy istnieje chociażby ślad wątpliwości, czy z dzieckiem jest wszystko w porządku. Nie należy bać się tego badania, jest ono bezpieczne, jedynym powikłaniem może być przedwczesny poród. Wyniki tego testu za to mogą być bezcenne dla zdrowia matki i dziecka.