Rozstępy pojawiają się na poziomie skóry właściwej, która stanowi środkową warstwę skóry. W pierwszej fazie powstawania, zwanej faza zapalną, mają postać czerwonych lub sinych równolegle ułożonych pasków. W drugiej fazie, zwanej zanikową, następuje rozjaśnienie czerwonych pasm, a w ich miejsce pojawiają się białe lub srebrne prążki wyczuwalne przy dotyku.
Za najważniejszą przyczynę powstawania rozstępów uważa się obecnie wzrost poziomu kortyzolu we krwi. Kortyzol, który nosi również nazwę „hormonu stresu”, jest jednym z hormonów sterydowych wydzielanych przez korę nadnerczy. Szczególny wzrost poziomu tego hormonu występuje w okresie ciąży, dojrzewania, a także podczas intensywnych ćwiczeń siłowych mających za zadanie rozbudowanie tkanki mięśniowej. U ponad 75% ciężarnych kobiet rozstępy pojawiają się na brzuchu. U kulturystów zmiany pojawiają się najczęściej w górnej części tułowia, gdzie dochodzi do szczególnego rozbudowania mięśni. Z kolei u młodzieży będącej w okresie dojrzewania rozstępy mogą pojawiać się w wielu miejscach ciała, gdy w krótkim czasie dochodzi do jego gwałtownego wzrostu.
Nadmiar kortyzolu we krwi zaburza prawidłowe działanie fibroblastów, czyli komórek, w których odbywa się produkcja kolagenu i elastyny. Są to włókienkowate białka, które tworzą rodzaj rusztowania nadającego skórze prawidłową elastyczność, sprężystość i zwartość. Przy nadmiernym rozciągnięciu skóry sieć ta może zostać uszkodzona, ale prawidłowo działające fibroblasty sprawiają, że zostaje ona odbudowana. Pod wpływem nadmiernej ilości kortyzolu we krwi fibroblasty produkują bardzo kruche włókna kolagenu i elastyny, które są bardziej podatne na rozciąganie. Dochodzi więc wtedy tylko do pozornej regeneracji skóry i pozostają blizny w postaci rozstępów.
Przyczyną powstawania rozstępów może być również stosowanie leków sterydowych, np. w przypadku chorób alergicznych lub autoimmunologicznych. Leki te przyczyniają się do tego, że skóra staje się cieńsza, i zahamowania syntezy kolagenu. Niewłaściwa dieta w niektórych przypadkach bywa również przyczyną tworzenia się rozstępów. Szczególne znaczenie ma zwłaszcza niedobór cynku i krzemu, ponieważ właśnie te minerały są niezbędne do syntezy kolagenu.
Bywa także, iż o powstawaniu rozstępów decydują nasze predyspozycje genetyczne. Gdy pojawiły się na skórze matki, jest bardzo prawdopodobne, że córka też będzie miała takie zmiany.
Aby zapobiec rozstępom, należy unikać dużych wahań wagi w krótkim czasie, przede wszystkim nie odchudzać się zbyt intensywnie. W przypadku ciąży, kiedy skóra na brzuchu ulega znacznemu rozciągnięciu, można profilaktycznie stosować preparaty przeciw rozstępom. Tego typu kosmetyki mogą być również skuteczne w pierwszej, zapalnej fazie powstawania rozstępów. W fazie zanikowej stosowanie specjalistycznych kosmetyków może jedynie przynieść poprawę ogólnego wyglądu skóry, nie zlikwiduje jednak zmian. Preparaty przeciw rozstępom mają zwykle postać kremów do masażu. Zawierają przede wszystkim witaminę A i E, masło kakaowe, wyciągi z soi i aloesu oraz czasem kwasy AHA. Niekiedy w celu zlikwidowania rozstępów dermatolodzy przepisują pacjentom kremy z pochodną witaminy A zwaną izotretinoiną. Ich działanie polega głównie na stymulowaniu syntezy kolagenu przez fibroblasty. Preparatów zawierających izotretinoinę absolutnie nie wolno stosować w ciąży.
Niestety w likwidacji rozstępów znajdujących się w fazie zanikowej pomocne mogą być jedynie zabiegi stosowane w gabinetach dermatologii estetycznej. Należą do nich peelingi chemiczne, mezoterapia oraz laseroterapia.
