Konflikt serologiczny

Urodzenie zdrowego dziecka to marzenie każdej mamy. Dzięki postępowi w medycynie, marzenie to jest bardzo realne. Wystarczy zadbać o swoje zdrowie już na etapie planowania ciąży i wykonać niezbędne badania przed ciążą. Jednym z podstawowych badań jest morfologia krwi, która pozwala stwierdzić szereg potencjalnych zagrożeń dla zdrowia dziecka, w tym konflikt serologiczny. Na czym polega konflikt serologiczny i co robić w przypadku jego wystąpienia?

Co to jest konflikt serologiczny?

Problem tkwi w dziedziczeniu grupy krwi. Każdy z nas posiada pewną grupę krwi (A, B, AB lub 0). Większość z nas posiada również dodatkowy czynnik Rh (tzw. antygen D). Grupę krwi, która tego czynnika nie posiada oznacza się Rh-. Konflikt serologiczny, inaczej konflikt grup krwi, występuje wtedy, gdy krew matki jest Rh ujemna, a krew ojca Rh dodatnia, a dziecko dziedziczy krew po ojcu.

Wszystko jest w porządku do czasu, gdy do krwiobiegu matki dostanie się krew dziecka z dodatkową cząsteczką. Dzieje się tak zazwyczaj dopiero w momencie porodu. Wówczas organizm matki rozpoznaje nieznaną mu cząsteczkę jako wroga i w odruchu obronnym zaczyna ją zwalczać. Zjawisko przenikania przeciwciał matki przez łożysko do krwiobiegu dziecka i zwalczanie czynnika Rh+ nazywane jest właśnie konfliktem serologicznym.

Kiedy występuje konflikt serologiczny?

W przypadku pierwszej ciąży konflikt serologiczny praktycznie nie grozi dziecku, gdyż organizm matki w trakcie porodu nie zdąży wyprodukować przeciwciał, które będą w stanie przeniknąć przez łożysko i zaatakować dziecko. Wystarczająco silne przeciwciała matka wytwarza dopiero kilka miesięcy po porodzie, dlatego dużym ryzykiem poronienia obarczona jest druga ciąża (i kolejne).

Krew płodu może przedostać się do krwiobiegu matki w wyniku: poronienia, odklejenia się łożyska, ciąży pozamacicznej, badań prenatalnych (np. amniopunkcji), krwotoku, cesarskiego cięcia, porodu zabiegowego (z użyciem kleszczy lub próżniociągu).

Skutki konfliktu serologicznego

Jeszcze do niedawna konflikt serologiczny stanowił poważne zagrożenie zdrowia matki i dziecka. Rozbijanie cząsteczek krwi dziecka przez przeciwciała matki groziło żółtaczką, anemią, a nawet zgonem dziecka.

Obecnie, dzięki postępowi w medycynie, ciąża z ryzykiem konfliktu serologicznego ma wysokie szanse na szczęśliwe zakończenie. Lekarze przede wszystkim starają się nie dopuścić do konfliktu. W tym celu każda kobieta do 12. tygodnia ciążyma przebadaną krew pod kątem czynnika Rh. Jeśli zostanie stwierdzony konflikt krwi między rodzicami dziecka, mama pozostaje pod wzmożoną opieką lekarską. Co dwa miesiące wykonywana jest u niej morfologia krwi, aby sprawdzić, czy w krwi nie występują przeciwciała zagrażające dziecku. Regularnie wykonywane jest również specjalistyczne USG, które pozwala ocenić, czy dziecko ma anemię (przepływ krwi w tętnicy mózgu dziecka jest wówczas bardzo szybki). W przypadku anemii u płodu wykonywana jest kordocenteza, czyli morfologia krwi płodu.

Podczas porodu podawana jest kobiecie immunoglobulina anty-D, która hamuje produkcję przeciwciał zwalczających Rh dziecka. Jeśli mimo starań lekarzy dojdzie do konfliktu, dziecko podlega stałej obserwacji. W przypadku wystąpienia żółtaczki, poddawane jest specjalnym naświetlaniom. Anemia jest z kolei wskazaniem do przetoczenia krwi. Transfuzja krwi może być wykonana jeszcze w czasie ciąży, gdy u dziecka zostanie stwierdzona anemia.