Co to jest otyłość?
Otyłość nie jest chorobą. To stan cechujący się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę na skutek powiększenia się ilości tłuszczu w ciele. Tycie spowodowane jest nadmiernym wypełnieniem triacyloglicerolami już istniejących komórek tłuszczowych lub tworzenia nowych; może też być wynikiem obydwu zjawisk jednocześnie. Otyłość może dopiero spowodować chorobę, dlatego też należy z nią walczyć.
Sprawdzenie własnej masy ciała
Prawidłowość masy ciała można określić na podstawie, tzw. wskaźnika masy ciała BMI (body mass index), który zwany jest inaczej wskaźnikiem Queteleta, wg wzoru:
BMI = masa ciała (kg) / [wzrost (m)][sup]2[/sup]
Jak wygląda interpretacja wskaźnika BMI?
Rodzaje otyłości
Otyłość dzielimy na brzuszną, tzw. jabłko (dotyczy głownie mężczyzn), i pośladkowo-udową, tzw. gruszka (dotyczy głównie kobiet). W otyłości brzusznej najczęściej stwierdza się zaburzenia tolerancji glukozy, hiperinsulinemię i nadciśnienie krwi. Zaburzenia te stwarzają duże zagrożenie wczesnym rozwojem miażdżycy i cukrzycy. Na ogół nie występują one w otyłości pośladkowo-udowej, która to najczęściej kojarzy się z żylakami podudzi oraz zwyrodnieniem układu kostno-stawowego kończyn dolnych.
Przyczyny otyłości
Nadmierna waga spowodowana jest takimi czynnikami jak:[list] nadmierna ilość spożywanych kalorii, źle zbilansowana dieta (przewaga spożycia tłuszczu i cukru), złe nawyki żywieniowe (bardzo obfite posiłki, brak I śniadania, mała częstotliwość spożycia), czynniki psychologiczne i behawioralne (brak radzenia sobie ze stresem, niepohamowana chęć spożycia, bankiety (mówi się tu o tzw. otyłości polityków, prezydentów, naukowców), okolicznościowe przejadanie się (np. święta).[/list]
Przed przystąpieniem do leczenia otyłości należy najpierw określić cel, do którego dążymy. Osoby z umiarkowaną masą ciała nie wymagają w zasadzie leczenia. Postępowanie dietetyka w takiej sytuacji sprowadza się do instrukcji dotyczących zasad racjonalnego żywienia oraz zwiększenia aktywności fizycznej. Pacjent powinien zostać poinformowany o reperkusjach wzrostu masy ciała oraz o korzyściach, jakie daje łagodne zmniejszanie nadwagi.
W przypadku osób z nadwagą, u których stwierdza się wzrost ciśnienia krwi, niedokrwienną chorobę serca, cukrzycę, kamicę pęcherzyka żółciowego, należy koniecznie stopniowo dążyć do zmniejszenia masy ciała, aż do osiągnięcia wartości prawidłowych.
Sposoby leczenia otyłości[olist] Metody farmakologiczne:
a) środki hamujące wchłanianie tłuszczu,
b) substancje hamujące lipogenezę,
c) substancje zwiększające lipolizę.
Metody chirurgiczne, do których zalicza się:
a) owinięcie fragmentu jelita,
b) cięcie jelita grubego (jest to drastyczna metoda; po takim zabiegu pojawiają się biegunki, spadek odporności, niedobór składników mineralnych i witamin),
c) zmniejszenie objętości żołądka poprzez zastosowanie baloników, pierścieni (metoda również nieodpowiednia, gdyż mogą pojawić się wrzody żołądka, nowotwory oraz inne zaburzenia przewodu pokarmowego),
d) aspiracja tkanki tłuszczowej, czyli odsysanie tłuszczu razem z komórkami i krwią, po czym z kolei pozostaje rozciągnięta skóra.
Metody oparte na żywieniu, najlepsze i niosące ze sobą najmniej skutków ubocznych:
Żywienie osoby otyłej powinno wywoływać odpowiedni deficyt energetyczny. W trakcie diety osoby otyłej dziennie organizmowi należy dostarczyć od 500 do 1000 kcal, co pozwala zrzucić 0,5-1 kg nadwagi tygodniowo. Osoba, która powinna schudnąć, przede wszystkim musi unikać diet zaadresowanych do ogółu i udać się do specjalisty, który zaproponuje jej indywidualną dietę. Stosowanie się do indywidualnych wskazówek specjalisty jest dlatego tak ważne, że to, co dla jednych jest korzystne, w przypadku innych może okazać się przyczyną rozwoju niepożądanych chorób.
Zdecydowanie należy unikać głodzenia się, ponieważ wówczas następuje spadek ilości wody w organizmie, ograniczenie syntezy (tworzenia) białek krwi, co w konsekwencji może doprowadzić do śmierci.[/olist]
Podstawowe zasady prawidłowej diety
Przede wszystkim najpierw należy ustalić, jakie jest dzienne zapotrzebowanie danej osoby na energię. Dlaczego? Ponieważ każdy organizm jest inny i każdy z nas prowadzi inny tryb życia.
Pierwszą zasadą prawidłowego żywienia w kierunku obniżenia masy ciała jest ograniczenie ilości spożywanej energii, której w największej ilości dostarczają tłuszcze (1g tłuszczu = 9 kcal). Drugą zasadą jest zmniejszenie spożycia cukrów prostych i sacharozy. Ich duża ilość szybko się wchłania i podnosi poziom glukozy we krwi, ponadto węglowodany szybko zamieniają się w organizmie na tłuszcze. Dlatego o wiele lepiej jest spożywać węglowodany złożone. Trzecia zasada obejmuje zwiększenie ilości błonnika (warzywa i owoce), który przeczyszcza jelita i ogranicza wchłanianie przez jelita. Dziennie powinniśmy dostarczyć od 20 do 40g błonnika, co niestety w przypadku diety Polaków rzadko ma miejsce. Czwarta zasada polega na zmianie zwyczajów żywieniowych, czyli m.in. unikaniu objadania się w święta, na przyjęciach i bankietach.
Zalecana dzienna racja pokarmowa diety niskoenergetycznej powinna składać się z:
Istotnym przykazaniem w stosowaniu diety niskoenergetycznej jest bezwzględne jej przestrzeganie oraz wspomaganie zwiększoną aktywnością fizyczną, co pomaga w spaleniu nadmiernej tkanki tłuszczowej. Diet takich nie wolno stosować w przypadku małych dzieci, dorastającej młodzieży oraz kobiet w ciąży i karmiących. Dziewczęta w wieku dojrzewania również nie powinny stosować drakońskich diet odchudzających, w szczególności głodówek, gdyż grozi to zahamowaniem wzrostu i rozwoju, krzywicą i osteoporozą oraz zaburzeniami metabolizmu w latach późniejszych.
Kiedy dieta niskokaloryczna nie przynosi rezultatów, stosowana jest dieta bardzo ubogoenergetyczna, tzw. VLCD.
Dieta ta zakładanie dostarczanie bardzo małych ilości energii i przygotowywana jest przemysłowo. VLCD dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych zgodnie z normami żywienia. Pacjent w ciągu dnia spożywa 3 lub 4 porcje diety i wypija dowolną ilość wody.
Korzyści, jakie wynikają ze stosowania VLCD to szybki ubytek masy ciała, brak apetytu, poprawa gospodarki lipidowej, węglowodanowej i spadek podwyższonego ciśnienia krwi.
Jest ona jednak bardzo rygorystyczna i należy ją stosować pod okiem żywieniowca i lekarza, ponieważ nieodpowiednie jej stosowanie może przyczynić się do: kamicy pęcherzyka żółciowego, deficytu potasu, zaburzenia rytmu serca, bólów głowy, zaparć oraz nietolerancji zimna.Materiały wykładowe:
J. Hasik „Żywienie człowieka”
W. Roszkowski „Podstawy nauki o żywieniu człowieka”
