W normalnych warunkach, przy zwyczajnej diecie i piciu przeciętnej ilości płynów dostarczamy organizmowi wystarczającą ilość wody i elektrolitów i nie musimy o tym myśleć. Są jednak sytuacje, kiedy mogą się pojawić niedobory np.:
wymioty,biegunka,wysoka temperatura ciała lub powietrza prowadząca do wzmożonego pocenia i w ten sposób odwodnienia,bardzo intensywna aktywność fizyczna,przyjmowanie leków moczopędnych i przeczyszczających,restrykcyjna i niezróżnicowana dieta.
Objawy odwodnienia i braku składników mineralnych mogą mieć różny stopień nasilenia i obejmować drżenia mięśni, ospałość, wysychanie śluzówek, a nawet spowolnienie akcji serca i omdlenia. Nie chodzi tu jednak tylko o brak wody, ale właśnie także elektrolitów. Najważniejsze spośród substancji są cztery makroelementy – makro-, ponieważ organizm potrzebuje znacznie większych dawek niż w przypadku mikroelementów. Nasze ciało nie wyprodukuje ich samodzielnie, musimy je dostarczać wraz z płynami i pokarmami:
Sód (Na)
Prawidłowe stężenie we krwi 136-145 mmol/l
Pierwiastek ten chroni błony komórkowe, zapewnia napięcie tkanek (w tym skóry). Wraz z potasem reguluje przepływ impulsów nerwowych. Stymuluje wydzielanie soków trawiennych, zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych, ale jego zbyt wysoki poziom we krwi może sugerować złą pracę tych narządów. Podnosi ciśnienie krwi, co poprawia samopoczucie i zwiększa energię, aktywność u osób z niskim ciśnieniem, a może być niebezpieczne u tych z wysokim. Należy jednak pamiętać, że radykalne wyeliminowanie sodu z diety (czyli soli będącej jego głównym źródłem) może spowodować znaczny wzrost poziomu cholesterolu. Sodu dostarczają oprócz samej soli także słone produkty, jak np. wędliny, a także jaja kurze.
Potas (K)
Prawidłowe stężenie we krwi 3,5-5,1 mmol/l
Tak jak sód, a nawet w większym stopniu, wpływa na przepływ impulsów nerwowych między neuronami, a także między układem nerwowy a mięśniowym. Aktywuje wiele enzymów oraz obniża ciśnienie i reguluje pracę serca. Zapobiega skurczom mięśni, szczególnie w kończynach i ich obrzękom. Zapewnia również prawidłowy bilans wodny i bierze udział w syntezie białek i procesie dostarczania tlenu do mózgu, dzięki czemu poprawia się sprawność umysłowa.
Niedobór tego pierwiastka powoduje zawroty głowy, osłabienie siły mięśni, senność i zmęczenie – głównie przez za niskie ciśnienie krwi. Z powodu korzystnego wpływu potasu na serce osoby z tego rodzaju problemami zdrowotnymi przyjmują duże dawki preparatów zawierających ten pierwiastek i w takim przypadku możliwe jest przedawkowanie, co z kolei szkodzi nerkom. Przy zróżnicowanej diecie i braku poważnych schorzeń raczej nie wystąpi ani nadmiar, ani niedobór tego minerału, ponieważ występuje on w bardzo wielu pokarmach. Najwięcej potasu znajdziemy w suszonych owocach.
Magnez (Mg)
Prawidłowe stężenie we krwi 0,8-1,3 mmol/l
Najskuteczniejszy jako minerał „na myślenie i stres”. Podobnie jak wyżej wymienione pierwiastki korzystnie wpływa na działanie układu nerwowego i mięśniowego. Ponadto zapobiega chorobom układu naczyniowego i wzmacnia odporność organizmu. Jest niezbędny dla prawidłowego metabolizmu niektórych witamin i składników mineralnych.
Objawy niedoboru magnezu mogą być bardzo różnorodne – od problemów z koncentracją i rozdrażnienia, przez kołatanie serca, drganie mięśni, wypadanie włosów i kruchość paznokci, aż do zaburzeń miesiączkowania. Narażone są na to szczególnie osoby pijące dużo kawy, alkoholu i żyjące w dużym stresie. Wystąpienie nadmiaru tego pierwiastka w organizmie jest coraz mniej prawdopodobne, ponieważ środki konserwujące żywność i nawozy w rolnictwie zmniejszają ilość magnezu w pokarmach. Najwięcej tego składnika znajdziemy w kakao.
Wapń (Ca)
Prawidłowe stężenie we krwi 2,1-2,6 mmol/l
Przede wszystkim jest składnikiem i budulcem kości i zębów, właściwy poziom tego składnika odpowiada za ich dobrą kondycję. Reguluje też krzepliwość krwi, odpowiada za skurcze mięśni, w tym sercowego. Tak jak pozostałe elektrolity wpływa na prawidłowe działanie układu nerwowego i mięśniowego, pomaga wchłaniać inne składniki mineralne i witaminy. Niedobór może doprowadzić do chorób układu kostnego, takich jak krzywica i osteoporoza, do próchnicy zębów czy krwotoków z nosa i utrudnionego gojenia ran. Źródłami tego pierwiastka są: mleko i przetwory mleczne, w tym sery, ryby takie jak śledzie, szprotki, sardynki, a także migdały.
Związane z panującymi obecnie upałami wzmożone pocenie się może prowadzić do odwodnienia i utraty znacznej ilości składników mineralnych, a co za tym idzie – złego samopoczucia lub nawet problemów zdrowotnych. Dlatego trzeba cały czas uzupełniać płyny i elektrolity – w bardzo prosty sposób: dużo pijąc, nawet ponad 3 l dziennie.
