Psycholog, psychiatra czy psychoterapeuta? Do kogo się zgłosić?

Poza różnicami — o których za chwilę — są i podobieństwa. I to nie tylko w nazwach wszystkich tych zawodów, w których pojawia się słowo psyche (z greckiego — dusza). Zarówno psychiatra, jak i psycholog czy psychoterapeuta zajmują się szeroko pojętym obszarem ludzkiej psychiki. Badają jej funkcjonowanie, analizują i diagnozują zaburzenia tegoż funkcjonowania i pomagają rozwiązywać problemy wynikające z zaburzeń o charakterze psychicznym.

Psychiatra, psycholog, psychoterapeuta — najważniejsze różnice

Znany jest żart, że psycholog to po prostu nieco okrojona wersja psychiatry — okrojona o możliwość wystawiania recept. Jednak takie postawienie sprawy jest dużym uproszczeniem, z którego powstaje sporo nieporozumień. Rzeczywiście, nazwy tych profesji są podobne, a obszar zainteresowań psychiatrii i psychologii w niektórych zakresach się pokrywa, ale pomiędzy kompetencjami, zakresem wiedzy oraz metodami pracy psychiatry, psychologa i psychoterapeuty istnieją zasadnicze różnice.

Kim jest psychiatra?

Podstawową różnicę stanowi formalne wykształcenie przedstawicieli tych zawodów. Psychiatra jest lekarzem medycyny, a więc ukończył 6-letnie studia medyczne, a następnie uzyskał specjalizację z zakresu psychiatrii. Oznacza to, że dysponuje wiedzą medyczną, umożliwiającą postawienie diagnozy medycznej. Jako lekarz psychiatra posiada wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania ludzkiego mózgu i układu nerwowego, wiedzą na temat chorób i zaburzeń psychicznych, ich możliwych przyczyn oraz metod leczenia. Diagnoza medyczna postawiona przez psychiatrę stwierdza, na co pacjent choruje: na przykład na nerwicę, depresję, psychozę, uwzględniając zarówno funkcjonowanie psychiki, ale jak i organizmu pacjenta (fizjologii i anatomii układu nerwowego, poziomu neuroprzekaźników itp.). Psychiatra na postawie szczegółowego wywiadu oraz badań określa, co jest źródłem dolegliwości osoby zgłaszającej się po pomoc. Istotne jest zwłaszcza stwierdzenie, czy objawy mają uwarunkowania biologiczne czyli wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego (lub innych układów!) i w związku z tym wymagają zastosowania farmakoterapii, czy też wynikają z przyczyn natury psychologicznej i leczenie warto wesprzeć farmakoterapią. W przypadku niektórych zaburzeń (depresja, silna nerwica) najskuteczniejszą metodą leczenia jest połączenie farmakoterapii (leki, które zmieszają nasilenie objawów) i psychoterapii.

Psychiatra jest lekarzem i może wystawić receptę na leki, zwolnienie lekarskie, a także skierowanie do szpitala lub na oddział rehabilitacyjny, jeśli stan i sytuacja pacjenta tego wymagają.

Gdzie mogę znaleźć dobrego psychiatrę?

Obecnie najczęściej pacjenci szukają lekarzy psychiatrów przez internet. Istnieje wiele portali, na których można znaleźć listę lekarzy przyjmujących w konkretnych miejscowościach. Jednym godnych zaufania miejsc jest portal abcZdrowie.pl. Dla przykładu: lekarzy psychiatrów z Warszawy można zaleźć tutaj ->

Kim jest psycholog?

Tytułem psychologa może posługiwać się osoba, która ukończyła 5-letnie jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia. Posiada zatem tytuł magistra psychologii. I tutaj ważna uwaga: psychologiem nie jest w żadnym wypadku ktoś, kto ukończył jedynie studia licencjackie w tym zakresie, ktoś kto na swoich studiach miał taki przedmiot, ktoś, kto ukończył kurs zawodowy z psychologii. Chociaż taka osoba może posiadać nieco wiedzy z zakresy psychologii, to psychologiem nie jest. W trakcie studiów psycholog zapoznaje się z najważniejszymi koncepcjami psychologicznymi dotyczącymi funkcjonowania człowieka, poznaje czynniki wpływające na emocje, myślenie, motywację i zachowania człowieka (a także grup), dowiaduje się jak funkcjonuje pamięć, inteligencja i inne funkcje poznawcze. Poznaje również podstawowe narzędzia diagnostyczne niezbędne do badania różnorodnych aspektów funkcjonowania człowieka (uczy się między innymi przeprowadzania wywiadu psychologicznego, stosowania i interpretowania testów i kwestionariuszy). W pracy zawodowej psycholog najczęściej zajmuje się diagnozowaniem, wydawaniem orzeczeń i opinii, a także udzielaniem pomocy psychologicznej (konsultacje, porady psychologiczne, interwencja kryzysowa, wsparcie w rozwoju osobistym). Może również zajmować się pracą badawczą, czy np. psychologią biznesu.

Psycholog nie jest lekarzem. Nie ma więc uprawnień do wystawiania recept, zwolnień, skierowań do szpitala. Zwykle jednak jego kształcenie nie kończy się wraz z zakończeniem studiów. Niektórzy zdobywają specjalizację (na przykład z psychologii klinicznej) lub decydują na dodatkowe specjalistyczne szkolenia, umożliwiające prowadzenie psychoterapii, terapii uzależnień czy pracę jako psycholog transportu. Zazwyczaj do psychologa trafiają osoby borykające się z różnorodnymi problemami emocjonalnymi i trudnościami dnia codziennego (stres w pracy, konflikty z partnerem, nie radzenie sobie z emocjami, nieśmiałość, wahania nastroju).

Gdzie znajdę dobrego psychologa?

Podobnie, jak w przypadku lekarza psychiatry, można skorzystać z internetu, korzystając z wyszukiwarki specjalistów dostępnej na portalu abcZdrowie.pl. Dla przykładu: dobrego psychologa z Warszawy można znaleźć tutaj ->

Kim jest psychoterapeuta?

Psychoterapeuta zajmuje się psychoterapią mającą na celu dokonanie określonych zmian w funkcjonowaniu, zachowaniu, przeżywaniu osoby zgłaszającej się po pomoc. Czas trwania psychoterapii może być bardzo zróżnicowany, zależy przede wszystkim od charakteru problemu i głębokości zaburzeń, ale także od nurtu teoretycznego, w jakim pracuje dany psychoterapeuta. Może to być między innymi nurt humanistyczny, behawioralno-poznawczy, psychodynamiczny, psychoanalityczny, egzystencjalnym czy eklektyczny (wykorzystujący metody zaczerpnięte z różnych szkół psychoterapii). Psychoterapeutą zostaje się po ukończeniu specjalistycznego szkolenia, zwykle trwającego kilka lat i obejmującego setki godzin szkoleniowych (w tym teorię, staże, pracę z pacjentem pod nadzorem superwizora oraz własną terapię szkoleniową). Szkolenie w zakresie psychoterapii może podjąć zarówno psychiatra, jak i psycholog, a także inne osoby z dyplomem magistra studiów humanistycznych (na przykład socjologia, pedagogika), muszą one jednak (jeśli chcą uzyskać certyfikat psychoterapeuty) zdać egzamin z psychologii klinicznej.

Czy potrzebne jest skierowanie?

Lekarze psychiatrzy, psycholodzy i psychoterapeuci pracują w placówkach publicznej służby zdrowia (szpitale, poradnie), udzielających pomocy w ramach ubezpieczenia (na NFZ) oraz ośrodkach niepublicznych (prywatnych), w których za wizytę płaci sam pacjent. Wielu specjalistów posiada również własne praktyki czyli prywatne gabinety. Do lekarza psychiatry skierowanie nie jest potrzebne (niezależnie od tego, czy umawiamy się na wizytę w ramach ubezpieczenia czy prywatnie). Natomiast do psychologa i psychoterapeuty przyjmującego w placówce publicznej służby zdrowia wymagane jest skierowanie od psychiatry lub innego lekarza. Zwykle trzeba też liczyć z tym, że terminy oczekiwania bywają długie. Jeśli osoba poszukująca pomocy zdecyduje się na wizytę w prywatnym gabinecie, skierowanie nie jest potrzebne.

Ciekawostki i pytania

• Czy psychiatra może być również psychologiem?

Teoretycznie może. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby po zakończeniu studiów lekarskich i uzyskaniu specjalizacji lekarz psychiatra postanowił ukończyć kolejne studia, tym razem z psychologii. I odwrotnie — psycholog może po dyplomie wpaść na pomysł ukończenia dodatkowo studiów medycznych. Jednak takie przypadki raczej się nie zdarzają (choćby z uwagi na czas trwania studiów realizacja takiego pomysłu byłaby bardzo czasochłonna). Autorka artykułu nie zna nikogo, kto byłby jednocześnie psychologiem i lekarzem psychiatrą.

• Czy psychiatra może być psychoterapeutą?

Tak, pod warunkiem że ukończy szkolenie psychoterapeutyczne.

• Czy psychoterapeuta zawsze jest psychologiem?

Niekoniecznie, chociaż najczęściej takie własnie jest jego wykształcenie. Może być jednak również z wykształcenia lekarzem lub absolwentem innych studiów humanistycznych.

Psychiatra i psycholog — współpraca

Podczas procesu diagnozowania zakres kompetencji psychiatry i psychologa często się uzupełnia. W praktyce często psycholog i psychiatra współpracują ze sobą. Psycholog kieruje do psychiatry pacjentów wymagających dodatkowo wsparcia farmakologicznego lub uzupełnienia diagnozy. Podobnie psychiatra może uznać, że poza lekami warto zasugerować pacjentowi wizytę u psychologa i podjęcie terapii. Dzięki tej współpracy możliwe jest postawienie kompleksowej diagnozy opisującej więcej wymiarów funkcjonowania pacjenta i udzielenie mu jak najskuteczniejszej pomocy.

Podsumowanie

— Psycholog nie wystawi Ci recepty ani zwolnienia (nie jest lekarzem).
— Psychiatra wypisze receptę i wystawi zwolnienie, ale raczej nie poprowadzi terapii.
— Do psychiatry na NFZ nie trzeba skierowania, do psychologa i psychoterapeuty na NFZ owszem — może je wystawić psychiatra lub inny lekarz.
— Psychiatra poza przepisaniem leków może zasugerować podjęcie psychoterapii.
— Psycholog może zasugerować wizytę u psychiatry, jeżeli Twoje objawy na tyle utrudniają funkcjonowanie, że warto włączyć farmakoterapię.
— Połączenie psychoterapii i farmakoterapii w przypadku niektórych zaburzeń (depresja, zaburzenia nerwicowe, np. lękowe) bywa najskuteczniejszą metodą leczenia.

Elżbieta Grabarczyk