Co oznacza wyrażenie „what the dickens”?

Przy okazji niedawnej dwusetnej rocznicy urodzin Karola Dickensa warto zainteresować się znaczeniem i pochodzeniem angielskiego powiedzenia „what the dickens”.

Ten nieco archaiczny zwrot jest używany potocznie w funkcji wykrzyknienia podkreślającego zaskoczenie lub złość i odpowiada mniej więcej polskiemu „co u licha”, np.:

• What the dickens[= the devil] do you mean? – Co to do diabła/u licha znaczy?

Okazuje się, że powiedzenie to nie ma nic wspólnego z nazwiskiem wielkiego pisarza. Słowo dickens wywodzi się z eufemicznego określenia diabła. Może pochodzić od przymiotnika devilkin oznaczającego „związany z diabłem”, którego używano na długo przed narodzinami Dickensa. W sztuce „Wesołe kumoszki z Windsoru” (The Merry Wives of Windsor) Williama Szekspira z 1601 roku odnajdziemy słowa: I cannot tell what the dickens his name is.
Wyraz dickens ma także znaczenie przymiotnikowe „diabelsko”, „diabelnie”, zwłaszcza w amerykańskiej odmianie angielskiego.

• We'll have to work like the dickens[= very hard]to finish this project. – Będziemy musieli diabelsko się namęczyć, żeby ukończyć ten projekt.

• (US) It scared/frightenedthe dickens out of people.[= scared people very badly] – Piekielnie przeraziło to ludzi.

• (US) She's as cute as the dickens.[= she's very cute] – Ona jest diabelnie urocza.

Od nazwiska pisarza pochodzi natomiast przymiotnik Dickensian, który oznacza „dickensowski”, „w stylu Dickensa” (bohater, fabuła) lub „nędzny”, „zaniedbany” (budynek, okolica).