Rozwój poznawczy dziecka

Jeżeli dziecko chce odnosić sukcesy w szkole, potrzebuje silnie rozwiniętych zdolności związanych z szybkim uczeniem się. Wiele słabszych uczniów popada we frustrację i nie radzi sobie z zagadnieniami szkolnymi, ponieważ nie posiada umiejętności poznawczych koniecznych do poprawnego przetwarzania świeżo zdobytych informacji. Dla takiego dziecka zarówno dodatkowe zajęcia szkolne i prace domowe, jak też inne czynności ujawniające słabsze niż u rówieśników zdolności poznawcze spotęgują stres i dodatkowo pogłębią problemy z nauką. Szkoły rzadko kiedy zwracają uwagę na tempo, z jakim uczą się słabsi uczniowie, realizując standardowy program nauczania, a dzieci wolniej przetwarzające informacje nie nadążają za rówieśnikami i pogłębiają zaległości, co może mieć wpływ na zdolności poznawcze w przyszłym życiu. Jak zaradzić takiej sytuacji?

Etapy rozwoju poznawczego dziecka

Nauka jest złożonym procesem, który rozwija się etapami. Opiera się na wrodzonych zdolnościach, które zapisane są w genach dziecka i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jednak niewielu z nas wykorzystuje swój maksymalny, wrodzony potencjał poznawczy. Dlatego też zarówno nauka, jak i ćwiczenia praktyczne mają ogromny wpływ na sukces w nauce i ogólną wydajność poznawczą. Jeżeli wystąpi jakikolwiek problem z opanowaniem któregoś z etapów w procesie rozwoju poznawczego, wymienionych poniżej, dziecko będzie zmagało się z trudnościami w każdej kolejnej fazie.

• zdolności wrodzone

Stanowią one punkt wyjściowy dla całego procesu uczenia się dziecka. Są to uwarunkowane genetycznie zdolności i ograniczenia, które dziedziczymy po rodzicach. Wrodzone zdolności określają jednak tylko górną granicę dla nauki danej zdolności, ale to, jak bardzo zbliżymy się do górnego pułapu zależy już od innych czynników niezbędnych do skutecznej nauki.

• zdolności sensoryczne/motoryczne

Rozwijają się one w oparciu o zdolności wrodzone. Do umiejętności sensorycznych zaliczamy wzrok, słuch i dotyk, czyli wszystko, co odpowiedzialne jest za odbiór informacji. Tymczasem zdolności motoryczne odnoszą się do ruchu i są to np. czołganie się, chodzenie, bieganie, pisanie i mówienie. Służą one wyrażeniu informacji, otrzymanej i przetworzonej przez zmysły. Zdolności sensoryczne i motoryczne częściowo wpisane są w nasz kod genetyczny, a częściowo zdobywane poprzez ciągłą interakcję z otoczeniem, dlatego wraz z odpowiednim treningiem mogą ulec poprawie (np. nauka gry na instrumencie, uprawianie sportu).

• zdolności poznawcze

Pozwalają dziecku na przetworzenie informacji odbieranych z otoczenia przez zmysły. Do zdolności poznawczych zaliczamy umiejętność analizy, oceny, zatrzymywania, przywoływania i porównywania doświadczeń, a także określania działań. Chociaż mają one podłoże genetyczne, w większej części nabywane są poprzez naukę. Jeżeli ten proces nie przebiega w naturalny sposób, pojawiają się problemy poznawcze, objawiające się trudnościami w nauce. Jednak odpowiednie ćwiczenia mogą usprawnić zdolności poznawcze u dziecka.

• zdolność do przeprowadzenia operacji formalnych

To ostatni i najbardziej złożony etap rozwoju poznawczego dziecka. Uwidacznia się podczas nauki takich przedmiotów szkolnych jak algebra, czytanie czy pisanie, czyli zagadnień nieintuicyjnych i takich, których dziecko nie rozwinie samodzielnie. Oparte są na formalnej edukacji i zależą od zdolności poznawczych posiadanych przez ucznia. Wiedza na każdy temat może zostać pogłębiona, jednak bez odpowiedniej bazy kognitywnej nauka okaże się trudnym i frustrującym doświadczeniem.

Problemy z rozwojem poznawczym dziecka

Zaburzenia poznawcze to utrata lub zatrzymanie rozwoju zdolności poznawczych u dziecka – są to przede wszystkim autyzm i trudności w uczeniu się. Tą nazwą generalnie określa się wszystkie zaburzenia wpływające na umiejętność interpretowania tego, co widzimy i słyszymy, a także na zdolność łączenia informacji z różnych części mózgu. Problemy te manifestują się na wiele różnych sposobów, np. w problemach z mówieniem lub pisaniem, koordynacją, panowaniem nad sobą oraz koncentracją uwagi. Trudności poznawcze mają odzwierciedlenie w edukacji szkolnej, powodując problem z nauką czytania, pisania i dokonywania obliczeń matematycznych. Dziecko cierpiące na zaburzenia poznawcze może także doświadczyć problemów ze słuchem i zaburzeń emocjonalnych. Jednak trudności w nauce nie są spowodowane tymi czynnikami ani wpływem środowiskowym, takim jak różnice kulturowe czy niewłaściwe przekazywanie informacji. Jeżeli w wieku 3 lat dziecko będzie miało problem ze zrozumieniem prostych instrukcji lub podstawowe polecenie wywoła u niego zakłopotanie, najlepiej skontaktować się z lekarzem lub pediatrą malucha.