Angielski poprawny politycznie
TOMEK ERNESTOWICZ • dawno temuPoprawność polityczna polega na nieużywaniu zwrotów obraźliwych lub słów-tabu i zastępowaniu ich przez zwroty neutralne lub eufemizmy. Szczególny rodzaj mowy poprawnej politycznie wytworzył się we współczesnym języku angielskim.
Aby nikogo nie urazić, podczas rozmów należy być świadomym drażliwych tematów. Jednym z nich jest przynależność do grup rasowych i etnicznych. I tak rzeczowniki Negro i Blackwznaczeniu „czarny” (czarnoskóry), które jeszcze w połowie XX wieku były powszechnie używane, dziś są uznawane za obraźliwe. Słowa black używa się tylko jako przymiotnika w odniesieniu do ludzi, których rodziny pierwotnie pochodzą z Afryki. W Wielkiej Brytanii czarnoskórzy potomkowie ludności karaibskiej wolą być nazywani African-Caribbean, zaś czarnoskórzy Amerykanie nazywają siebie African-Americans. Podobnie rzecz się ma z rzeczownikiem Indian, który jako obraźliwy zastępowany jest przez Native/Ethnic American. W książkach i artykułach z ubiegłego stulecia można napotkać wyrazy Oriental lub Chinaman, które dziś uznawane są za przestarzałe i pejoratywne i zastępuje się je słowem Chinese (people).
Kolejnym zagadnieniem jest unikanie języka seksistowskiego. Słowo man oznacza w języku angielskim zarówno mężczyznę, jak i człowieka, ale ze względu na silniejszą pozycję tego pierwszego znaczenia, coraz częściej odnosząc się do osiągnięć i historii człowieka, za bardziej stosowne uznawane są bardziej precyzyjne zwroty podkreślające całą ludzkość – human beings lub people, a słowo mankind zastępowane jest przez humankind. Cząstka man zastępowana jest również w nazwach zawodów, aby nie wykluczać kobiet. Stosuje się więc formy: policewoman, businesswoman lub częściej określenia neutralne, takie jak: police officer, executive lub businessperson, firefighter, sales assistant, flight attendant, homemaker, spokesperson, chair(person). Formy kobiece kończące się na –ess, np. actress, authoress czy manageress są uznawane za starodawne i zamiast nich stosuje się formy actor, author i manager zarówno wobec kobiet, jak i mężczyzn. Ze względu na brak zaimka określającego obie płci, nie chcąc wykluczać żadnej z nich, zwykle stosuje sie zwroty: he or she, his/her, s/he, their, np. Everyone cares about his or her/their job.
Słowa old i elderly oznaczające ludzi starszych są zastępowane przez bardziej eleganckie, np. retired people, people over sixty-five, senior citizens. Podobnie w złym guście jest używanie słowa girl w odniesieniu do dorosłej osoby. W języku angielskim występują tytuły Mrs (czyt. mysyz) na oznaczenie kobiety zamężnej oraz Miss (czyt. mys) na oznaczenie panny. Ponieważ problematyczne jest zwrócenie się do kobiety, której stan cywilny nie jest znany, powstało neutralne Ms (czyt. myz).
Ostrożność należy także zachować, mówiąc o orientacji seksualnej. Najbardziej odpowiednimi słowami są gay, lesbian oraz partner. Należy także uważać w czasie rozmów o chorobach lub dysfunkcjach. Niektórzy protestują przeciwko wyrażeniom takim jak: Aids sufferer, mental patients, retarded person,the handicapped, bo podkreślają chorobę, a nie człowieka. Dlatego lepsze wydają się zwroty: a person living with Aids, people who are mentally ill, people who are disabled, people with disabilities, people with special needs.
Na językową poprawność polityczną są także wrażliwe rozmaite organizacje i instytucje. Stąd np. nie mówimy o krajach lub gospodarkach nierozwiniętych czy zacofanych – underdeveloped countries/economies, a raczej o rynkach rozwijających się czy wschodzących – developing/emerging markets. Podobnie Unia Europejska słabiej rozwinięte regiony nie nazywa już underdeveloped, ale lagging behind (nienadążające).
Na koniec pozostaje jeszcze kwestia tematów, o których nie wyrażamy się bezpośrednio. Kategorią taką, relacjonowaną wyłącznie pośrednio przy pomocy eufemizmów, jest np. śmierć. W języku angielskim zamiast czasownika die stosuje się najczęściej pass away lub pass on (odejść) lub wyrażenia: ‘I am sorry for your loss’ lub ‘I was sorry to hear about your father/mother.’
Ten artykuł nie ma jeszcze komentarzy
Pokaż wszystkie komentarze