Im większa aktywność dziecka w ciągu dnia, tym większe jest zapotrzebowanie na regenerację. W czasie snu dziecko przeżywa wszystkie zdarzenia oraz uczy się i zapamiętuje umiejętności nabyte w trakcie zabawy. Podczas snu metabolizm dziecka zmienia swój rytm.
Ile powinno spać dziecko?
W pierwszym miesiącu życia niemowlę śpi od 16 do 22 godzin na dobę – zasypia 7 i więcej razy i zazwyczaj przesypia bez przerwy nie więcej niż 3-4 godziny. Nieco krócej śpi w kolejnych 3 miesiącach życia – w dzień od 6 do 9 godzin, w nocy 5 do 9 godzin. Cztero-, pięciomiesięczne dziecko sypia 4-5 razy w ciągu dnia, po 30 minut do dwóch godzin. W drugim półroczu życia większość dzieci potrzebuje już tylko dwóch drzemek w ciągu dnia po ok. 1,5-2 godziny. Dzieci w wieku 13-36 miesięcy śpią zazwyczaj jeden lub dwa razy w ciągu dnia – taka drzemka trwa od 20 minut do 3 godzin, natomiast w nocy śpią przez 10-12 godzin.
Zarówno u dzieci, jak i dorosłych rozróżnia się dwie fazy snu – SEM (ang. Slow Eye Movements) – sen o wolnych ruchach oczu i REM (Rapid Eye Movements), sen o licznych, szybkich i seryjnych ruchach oczu.
Faza SEM dzieli się na:
SEM-1 – stan przejściowy między czuwaniem i snem, SEM-2 – pełny sen, SEM-3 i SEM-4 –głęboki sen.
U niemowlęcia nie można wyróżnić jeszcze stadiów snu SEM, za to u starszych dzieci znaczną część początkowych godzin snu wypełniają stadia SEM-3 i SEM-4. Jeśli chodzi o fazę REM to wypełnia ona około 40 procent snu noworodkowi urodzonemu o czasie, a sen u niemowląt składa się naprzemiennie z faz SEM i REM, powtarzających się w cyklu krótszym niż u dorosłych. Dopiero w drugim roku życia zaznacza się dobowa rytmika dziennego skupienia aktywności w czuwaniu, a snu w nocy. Natomiast we śnie dzieci aż do końca okresu pokwitania występuje obfitość stadiów SEM-3 i SEM-4.
Podczas snu procesy metaboliczne ulegają zwolnieniu nawet o około 33 procent, obniża się ciśnienie krwi, zwalnia się akcja serca oraz częstość oddechów. Spada również temperatura ciała – o około 1 stopień C w piątej godzinie snu nocnego i zmniejsza się zużycie tlenu. Sen wyzwala zwiększone wydzielanie hormonów, które powodują procesy anaboliczne, czyli budulcowe. W czasie snu podnosi się również poziom wydzielania hormonu wzrostu, a układ nerwowy dziecka rozwija się intensywnie i dojrzewa. Dlatego tak ważne jest wyeliminowanie wszystkich czynników, które mogą zakłócić dziecku spokojny sen.
Powodem niespokojnego snu oraz częstego budzenia się dziecka w nocy może być między innymi uczucie głodu. Dziecko śpi niespokojnie także wtedy, gdy nie są zaspokojone jego wszystkie potrzeby biologiczne. Gdy dziecko jest karmione piersią może być w nocy dokarmiane na życzenie, natomiast niemowlęta karmione sztucznie, które są w nocy niespokojne i głodne, powinny być karmione przed snem mlekiem modyfikowanym, które dzięki odpowiednio dobranemu składowi węglowodanów zwiększa poczucie sytości i pomaga dziecku dłużej czuć się najedzonym. Stosowanie takiego mleka jako ostatniego posiłku przed snem zapewnia dziecku spokojny, zdrowy sen.
Należy pamiętać, że prawidłowe żywienie niemowlęcia, zgodne z obowiązującymi schematami żywienia, zaspokaja uczucie głodu i wszystkie potrzeby warunkujące zdrowy i prawidłowy rozwój psychosomatyczny, zapobiega niedoborom makro- i mikroskładników, a także jest elementem profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Dieta, szczególnie w pierwszym roku życia, może programować metabolizm poprzez oddziaływanie na aktywność enzymów, układ endokrynologiczny i immunologiczny.
W celu zagwarantowania prawidłowego rozwoju niemowlęcia ustalono zalecenia dziennego spożycia podstawowych składników pokarmowych, a znajomość zapotrzebowania energetycznego dziecka pozwala uniknąć zarówno stanów niedożywienia, jak i przekarmienia. Wykładnikiem prawidłowego odżywiania dziecka jest jego spokój, świadczący o zaspokojeniu głodu oraz prawidłowe przyrosty masy ciała.
