Procent par dotkniętych niepłodnością rośnie. Mają na to wpływ choroby cywilizacyjne, a w dużej mierze również odkładanie przez kobiety macierzyństwa po 30. roku życia. Niepłodność znacznie wzrasta wraz z wiekiem kobiety. Płodność utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie do około 32-33 roku życia, a potem obniża się wraz z każdym rokiem kalendarzowym.
Niepłodność to problem pary
Pierwszym sygnałem ostrzegawczym powinien być fakt, że para nie może zajść w ciążę po roku starań bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych. Warto wtedy umówić się na wizytę u specjalisty – niepłodność to zawsze problem pary. Diagnozowanie przyczyn niepłodności powinno obejmować równocześnie kobietę i mężczyznę. Przyczyny niepłodności są zróżnicowane i dzielimy je na czynniki: męski, żeński i niepłodność wspólną. Czynnik męski to zwykle spadek zdolności do zapłodnienia przez plemniki. Czynnik żeński obejmuje m.in.: przyczyny mechaniczne (niedrożne bądź nieprawidłowo funkcjonujące jajowody), hormonalne (których efektem jest brak, bądź nieprawidłowy przebieg owulacji), immunologiczne.
Czynnik immunologiczny to stosunkowo rzadko spotykany stan, w którym w ustroju kobiety i/lub mężczyzny wytwarzane są cząstki odpornościowe (przeciwciała) powodujące osłabienie aktywności plemników i utratę zdolności do zapłodnienia. W takich przypadkach może również ulec zaburzeniu proces implantacji rozwijającego się zarodka w obrębie macicy bądź rozwój wczesnej ciąży. Diagnostyka obejmuje badanie różnorodnych grup przeciwciał w surowicy krwi. W leczeniu stosuje się szczepionki przygotowywane z surowicy partnera, farmakoterapię. W wielu przypadkach rozważa się zapłodnienie in-vitro.
Przyczyny żeńskiej niepłodności
Do głównych przyczyn należą brak owulacji, niedrożność jajowodów, zespół policystycznych jajników oraz endometrioza.
Owulacja stanowi najważniejszy element całego cyklu menstruacyjnego. U zdrowych kobiet w wieku rozrodczym, co miesiąc w jednym z dwóch jajników dojrzewa jedna komórka jajowa. Brak owulacji jest związany z wiekiem – występuje w fazie dojrzewania i menopauzy.
Spośród najważniejszych przyczyn braku owulacji u kobiet w wieku rozrodczym należy wymienić: zaburzenia hormonalne - często spowodowane problemami natury psychologicznej, neurologicznej, zażywaniem leków, podwyższonym wydzielaniem prolaktyny oraz chorobami przysadki mózgowej i podwzgórza, cukrzycą, otyłością, bulimią, anoreksją, zaburzeniami hormonalnymi związanymi z chorobami nadnerczy czy wątroby.
Niedrożność jajowodów należy do mechanicznych czynników niepłodności. Jajowody stają się niedrożne najczęściej na skutek zmian zapalnych przydatków (jajniki i jajowody). Do stanów zapalnych dochodzi na skutek zakażeń chorobami przenoszonymi drogą płciową. Niedrożność może być również konsekwencją zabiegów wykonywanych w macicy. Zrosty i przewężenia jajowodów mogą powstać przy endometriozie, stanach zapalnych w jamie brzusznej, np. zapalenie wyrostka robaczkowego. Czasami niedrożność jajowodów jest wrodzona.
Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się zaburzeniami hormonalnymi i brakiem owulacji. U kobiety powstają pęcherzyki, w których dojrzewa komórka jajowa, ale nie pękają i nie uwalniają jajeczka do jajowodu. Pęcherzyki obumierają w jajniku zmieniając się w torbielki i stopniowo wypełniają jego wnętrze. Objawami PCO są rzadkie, nieregularne miesiączki lub też brak krwawienia w ciągu cyklu. Choroba ta może występować także przy prawidłowych miesiączkach, jednak wtedy owulacja występuje bardzo rzadko lub wcale. To główny objaw u kobiet pomiędzy 25. a 45. rokiem życia. Chorobę sugerują również kłopoty ze skórą związane z nadmiarem androgenów (męskich hormonów płciowych), takie jak trądzik, łojotok, łysienie, zarost na twarzy typu męskiego. W 50% przypadków pojawia się duża skłonność do otyłości brzusznej.
Endometrioza – jest chorobą kobiecą. Polega na tym, że błona śluzowa macicy występuj poza jej obszarem. Endometrioza może wystąpić w różnych miejscach, m.in. w pochwie, okolicach jelit czy też w otrzewnej. Najczęściej jest spotykana u kobiet w okresie rozrodczym (do 40. roku życia). Endometrioza jest bardzo trudna do zdiagnozowania. Głównymi objawami choroby są występujące silne bóle miesiączkowe, bóle podczas stosunków czy oddawaniu moczu, mogą też pojawić się dolegliwości innych części ciała, objawy zmęczenia, biegunka, wzdęcia.
