Ona jest sama sobie winna, Kobiety lubią być gwałcone, Randka to wymiana usług, Piła, poszła z nim do domu, to czego się spodziewała? – takie zdania słyszą często ofiary gwałtów. Jakby część z nas wciąż nie rozumiała, że żadne zachowanie kobiety nie jest dla gwałciciela ani zachętą, ani usprawiedliwieniem.
Dość milczenia
Mam przed sobą bardzo ważną publikację autorstwa Joanny Piotrowskiej i Aliny Synakiewicz zatytułowaną Dość milczenia (Fundacja Feminoteka Heinrich Böll Stiftung, Warszawa 2011). Podtytuł książki: Przemoc seksualna wobec kobiet i problem gwałtu w Polsce. To wstrząsająca i potrzebna lektura.
Problem gwałtu w Polsce wciąż jest bardzo poważnym, często przemilczanym problemem. Brak u nas właściwych rozwiązań systemowych wśród wszystkich służb mających do czynienia z ofiarami gwałtów: policyjnych, medycznych i sądowniczych.
Nie sposób streścić w krótkim tekście wszystkich zagadnień poruszonych w tej publikacji. Dość, że w wyczerpujący sposób pokazuje, jak bardzo wiele jest jeszcze w naszym kraju do zrobienia w kwestii przemocy seksualnej wobec kobiet. To lektura obowiązkowa dla wszystkich tych, którzy doświadczyli przemocy seksualnej, a także tych, którzy mają do czynienia z ofiarami gwałtów w pracy: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, policjantów i prawników.
Dość już milczenia.
Mity
Wciąż mamy do czynienia z wieloma mitami dotyczącymi gwałtu.
Pierwszy z nich mówi o tym, że ofiara gwałtu jest sama sobie winna.
Ofiary – jeśli już zdobędą się na odwagę zgłoszenia faktu bycia ofiarą seksualnej przemocy, często muszą odpowiadać policjantom na pytania, jak były ubrane, jak się zachowywały – czy nie zbyt prowokująco?
Prawdą jest, że żaden strój ani żadne zachowanie nie upoważnia nikogo do gwałtu.
Kolejny mit: Mężczyźni nie są w stanie opanować swoich żądz.
Istnieje przekonanie, że popęd seksualny mężczyzn jest trudny do opanowania. Tymczasem mężczyźni potrafią kontrolować swoje zachowania seksualne. Jeśli nie, powinni zgłosić się na stosowne leczenie.
Mit: Randka to wymiana usług. Facet płaci, więc ma prawo wymagać.
Kobieta ma prawo odmówić seksu także wtedy, gdy wcześniej wyrażała ochotę na aktywność seksualną.
Mit: Gwałt to normalna forma seksualnej aktywności.
Gwałt jest aktem przemocy, doświadczeniem traumatycznym i upokarzającym dla ofiary.
Mit: Gwałciciele to osoby zaburzone psychicznie.
Statystyki pokazują, że 80% sprawców gwałtów to osoby znane ofiarom; zazwyczaj łączy ich jakiś rodzaj relacji. Odsetek gwałcicieli jest w populacji znacznie większy, niż psychopatów.
Mit: Ofiary gwałtu chciały być zgwałcone.
Żadne zachowanie ofiary nie jest powodem ani zachętą do gwałtu.
Mit: Tylko kobiety o złej reputacji są gwałcone.
Ofiarami gwałtów są kobiety w każdym wieku, każdym statusie ekonomicznym, społecznym itd.
Mit: W małżeństwie kobiety są bezpieczne od gwałtu.
Wymuszanie zachowań seksualnych na żonie czy partnerce jest gwałtem.
Mit: Tylko kobiety są ofiarami gwałtu.
W Polsce brak statystyk mówiących o męskich ofiarach gwałtów (w USA w 1991 roku na 168 tys. gwałtów 13 tys. dokonano na mężczyznach). Sprawcami gwałtów na mężczyznach są mężczyźni.
Pouczenie
Działania, jakie podejmuje się w Polsce, by zapobiec przemocy seksualnej wobec kobiet, są kierowane do kobiet, czyli do potencjalnych ofiar a nie do sprawców. Policja poucza: zawsze zgłaszaj zaufanej osobie, gdzie wychodzisz; nie jeźdź windą z nieznajomymi; nie chodź na skróty i zawsze noś ze sobą latarkę; siadaj w autobusie blisko kierowcy i nie zajmuj sama przedziału w pociągu; nie jeźdź sama autostopem; jeśli cię ktoś napadnie, uciekaj i krzycz pali się; zapamiętaj jak najwięcej cech charakterystycznych napastnika; broń się, używając wszelkich dostępnych metod; w lokalach pamiętaj, że jesteś narażona na „pigułkę gwałtu”.
Wytyczne policji, jak zachowywać się w sytuacji zagrożenia (i jak tych zagrożeń unikać) świetnie wpasowują się w przytoczone powyżej mity. Mówiąc krótko, władza mówi nam: kobieto, nie chcesz być zgwałcona, zadbaj o to sama. Policja nie zwraca się do mężczyzn, nie poucza ich. Bo przecież kobiety są same sobie winne. Chodzą po parkach bez latarek w kusych spódniczkach!
Mężczyźni przeciw gwałtom
Tymczasem w wielu krajach pojawiły się organizacje zapobiegające gwałtom, kierujące swój przekaz nie do ofiar, ale do sprawców właśnie. W Kanadzie pojawiły się plakaty z prostym przekazem: Nie gwałć, a szkocka policja zrealizowała film, na którym pokazana jest dziewczyna w mini, na szpilkach, z dekoltem: pije, tańczy i wyraźnie podoba się jej, że robi wrażenie na męskich uczestnikach imprezy. Przesłanie filmu mówi: ona ma prawo do zabawy, co nie daje wam prawa do niej.
Coraz więcej mężczyzn na świecie rozumie, że odpowiedzialność za przeciwdziałanie przemocy seksualnej wobec kobiet spada na nich (badania dowodzą, że w 99% przypadków sprawcami tej przemocy są mężczyźni). Ich praca polega na zachęceniu innych mężczyzn do sprzeciwiania się przemocy wobec kobiet, a także na szeroko pojętej pracy nad zmianą społecznego przekonania na temat (najczęściej patriarchalnych) modeli męskości i kobiecości. W USA, Kanadzie i RPA powstały organizacje Men Can Stop Rape, Men Against Sexual Assault and Rape, Call to Men, Men Up.
10 porad, jak zapobiegać gwałtom
Autorki książki Dość milczenia stworzyły własny dekalog, skierowany do mężczyzn właśnie. Pozwolę go sobie przytoczyć w całości.
1. Jeśli kobieta mówi nie, to znaczy nie.
2. Nie wrzucaj kobietom narkotyków do drinków.
3. Kiedy widzisz kobietę idącą samotnie, zostaw ją w spokoju.
4. To, że pomogłeś komuś naprawić samochód, nie daje ci prawa do seksu w zamian.
5. Nie tłumacz swojej agresji wobec innych tym, że to oni cię prowokują.
6. Winda to nie ring, nie atakuj w niej.
7. Pamiętaj! Z osobą, która śpi lub jest nieprzytomna – nie można uprawiać seksu. To nie seks – to gwałt!
8. Seks, na który kobieta nie wyraża zgody – to gwałt!
9. Traktuj inne kobiety tak, jak chciałbyś, aby twoi koledzy traktowali bliskie ci osoby – twoją dziewczynę, siostrę czy matkę.
10. Nie gwałć!
