Zespół wielotorbielowatych jajników

Nieregularne miesiączki, przetłuszczająca się cera, bezskuteczna walka z trądzikiem i nadmiernym owłosieniem, przybieranie na wadze z niewyjaśnionych przyczyn. To mogą być oznaki zespołu policystycznych jajników (PCOS). Jednym z niepożądanych jego skutków jest także niepłodność.

Zespół policystycznych jajników (PCOS — Polycystic Ovary Syndrome), zwany również zespołem wielotorbielowatych jajników, drobnotorbielkowatych jajników lub zespołem Steina-Leventhala, jest schorzeniem występującym u 4–6% kobiet w wieku rozrodczym. W 73% przypadków stanowi najczęstszą przyczynę niepłodności — braku owulacji. PSOC charakteryzuje się ponadto zaburzeniami miesiączkowania, otyłością, hirsutyzmem i hiperandrogenizmem.

Naukowe badania występowania PCOS wykazały ich podłoże genetyczne — 50% matek i sióstr w rodzinie może posiadać to zaburzenie. Istotą schorzenia jest destrukcja tkanki jajnika przez dużą liczbę drobnych, niedojrzałych pęcherzyków Graafa, których rozwój został zatrzymany przed uwolnieniem komórki jajowej. Wszystko to sprawia, że nie powstaje ciałko żółte, pęcherzyk zanika i tworzy się torbiel. Konsekwencją długotrwałego braku owulacji jest nadmierna produkcja hormonów płciowych męskich oraz zaburzenia miesiączkowania – mówi dr n. med. Jacek Tomaszewski.

Jak rozpoznać PCOS?

Lekarz, celem rozpoznania PCOS powinien zwrócić uwagę na objawy kliniczne, wykonać badania hormonalne, USG jajników, dokonać oceny makroskopowej jajników w laparoskopii oraz dokonać badania histopatologicznego jajników.

Najczęściej występującym objawem PCOS, u niemalże 90% kobiet, są zaburzenia cyklu miesiączkowego, objawiające się skąpym bądź wtórnym brakiem miesiączki. Pierwotny brak miesiączki występuje u 3–5% pacjentek.

Zmiany hormonalne związane z PCOS, takie jak niski poziom FSH, wysokie stężenie LH i androgenów powodują dysregulację cykli owulacyjnych, co może wywoływać trudności z zajściem w ciążę. Na skórze uwidacznia się trądzik, łojotok i rozmaite zmiany barwnikowe w postaci ciemnych plam.

Hiperandrogenizm objawia się występowaniem nieprawidłowego owłosienia u kobiet (hirsutyzm) w następujących miejscach: górna warga ust, broda, bokobrody, podbródek i szyja, brodawki sutkowe, mostek, kresa biała, górna część ramienia, paliczki środkowe rąk, okolica krzyżowo-lędźwiowa, krocze. Z hiperandrogenizmem mogą wiązać się zmiany łojotokowe (trądzik, wykwity skórne), łysienie typu męskiego, obniżony tembr głosu, zmiana sylwetki ciała, przerost łechtaczki i warg sromowych.

U niektórych kobiet może pojawić się insulinooporność, a jej oznakami będą szarobrunatne zmiany w okolicy karku, pachy i łokci.

Około 40–60% kobiet z PCOS dotyczy otyłość typu brzusznego (androidalnego), której może towarzyszyć także hiperinsulinemia i insulinooporność. Nieprawidłowy jest też profil lipidowy, charakteryzujący się podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego, LDL, trójglicerydów i obniżeniem frakcji HDL.

Kobiety z PCOS, otyłością i insulinoopornością wykazują cechy zespołu metabolicznego, co jest podstawowym czynnikiem ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych: nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, zawału serca. Konsekwencją nieleczonego zespołu PCOS jest – jak mówi dr n. med. Jacek Tomaszewski – wzrost ryzyka zmian przednowotworowych a nawet raka błony śluzowej macicy.

Wywiad chorobowy oraz badanie ginekologiczne pozwalają na postawienie wstępnej diagnozy. Lekarz zleci wykonanie podstawowych oznaczeń hormonalnych i USG.

W 2003 roku Europejskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii (ESHRE – European Society for Human Reproduction) oraz Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu (ASRM – American Society of Reproductive Medicine) ustaliły kryteria diagnostyczne dla PCOS, do których należy obraz jajników, charakterystyczny dla tego schorzenia. Należy jednak wykazać się ostrożnością, gdyż podobny obraz do jajników policystycznych obserwuje się u kobiet przyjmujących doustną antykoncepcję hormonalną, w przypadku hiperprolaktynemii, we wrodzonym przeroście nadnerczy.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości, badanie hormonów może wymagać rozszerzenia celem określenia ich stężenia w poszczególnych fazach cyklu miesiączkowego.

Leczenie PCOS

Leczenie PCOS może przebiegać na kilka sposobów. Wybór dokonywany jest wspólnie z pacjentką, by uwzględnić jej życiowe plany (chęć urodzenia dziecka, uregulowanie cykli miesiączkowych, antykoncepcji hormonalnej lub uzyskanie pożądanego efektu kosmetycznego). Na początku podejmuje się walkę z nadwagą, ogranicza kaloryczność diety, zachęca do zwiększonej aktywności fizycznej.
Aby unormować zaburzony cykl miesiączkowy, zaleca się tabletki hormonalne. Pozwalają regulować miesiączki, chroniąc przy tym błonę śluzową macicy przed jej przerostem.

Profilaktyka

Dolegliwości w obrębie układu moczowo-płciowego kobiety to problem cywilizacyjny. A jednak w Polsce problem zdrowia intymnego kobiety jest nadal mało znany i rzadko podejmowany, mimo że w zasadzie każda z kobiet w różnych życiowych sytuacjach jest narażona na wystąpienie infekcji pochwy. Prawidłowe postępowanie nie tylko zmniejszy ryzyko zaburzeń ekosystemu i pH pochwy, ale także pomoże, co bardzo istotne dla kobiet planujących potomstwo, stworzyć odpowiednie i dogodne warunki fizjologiczne sprzyjające zapłodnieniu. Właściwa flora bakteryjna ekosystemu pochwy zmniejsza ryzyko występowania infekcji pochwy.

Każda kobieta, która planuje potomstwo, powinna poddać się szczegółowym badaniom kontrolnym w miarę wcześnie. Wśród niebezpieczeństw mających istotne znaczenie i konsekwencje dla zdrowia jest wiele dolegliwości specyficznych dla kobiet. Jednym z nich, niestety wciąż bagatelizowanym, są infekcje pochwy.

Warto skonsultować z lekarzem ginekologiem rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne preparaty z bakteriami probiotycznymi i zdecydować się na profilaktyczne przyjmowanie jednego z nich. Podawane drogą doustną zasiedlają intymne części ciała kobiety. Ich prozdrowotne działanie polega na odtworzeniu i utrzymaniu prawidłowej biocenozy w skolonizowanej przez drobnoustroje chorobotwórcze pochwie i cewce moczowej oraz zapewnieniu kwaśnego pH pochwy. Niezwykłą cechą bakterii probiotycznych jest ich zdolność do koegzystencji z pałeczkami kwasu mlekowego, kolonizującymi układ moczowo-płciowy kobiety. Stanowią naturalną linię obrony pochwy przed infekcjami i wspomagają ich leczenie.

Wykorzystano materiały:
Patogeneza i genetyka PCOS, www.ginekolog.pl (2008.11.03)
www.zdrowieintymne.pl
Manifestacja kliniczna PCOS, www.ginekolog.pl (2008.11.03)
www.asa.eu