Cukrzyca – epidemia XXI wieku

Obecnie na cukrzycę choruje na świecie średnio co trzydziesta osoba. W dodatku liczba chorych stale rośnie – w 1995 roku wynosiła 135 mln, a ocenia się, że w 2025 roku będzie ich nawet 300 mln. Tylko w Polsce na cukrzycę choruje 2 mln osób. Cukrzyca typu 2 z powodu coraz większej powszechności zwana jest też epidemią XXI wieku.

Cukrzyca (na co wskazuje jej nazwa) ma związek z nieprawidłowymi wartościami cukru we krwi. Są dwa zasadnicze typy cukrzycy: typ 1 i typ 2. Cukrzyca typu 2 jest częstsza — 9 na 10 osób chorych zapada na cukrzycę typu 2. Chorują na nią zwykle dorośli ludzie, natomiast na cukrzycę typu 1 często chorują dzieci. W obu przypadkach nieprawidłowość dotyczy działania insuliny – hormonu, który reguluje metabolizm glukozy. W sytuacji prawidłowej, gdy poziom cukru we krwi podniesie się (na przykład po posiłku), trzustka uwalnia do krwiobiegu insulinę, w efekcie czego glukoza przemieszcza się do tkanek i poziom cukru spada. W taki sposób do komórek dostarczane jest swego rodzaju „paliwo” potrzebne do wszystkich wewnątrzkomórkowych procesów. Cukrzycy typu 2 sprzyja zła dieta, brak aktywności fizycznej, stres i nałogi.

Przyczyną cukrzycy typu 2 nie jest zachwianie gospodarki insulinowej (jak w typie 1) lecz jej nieprawidłowe działanie na tkanki (tzw. insulinooporność). Cóż z tego, że insulina na sygnał, jakim jest hiperglikemia, jest wydzielana do krwi, jeśli tkanki nie są w stanie spożytkować glukozy, bo uodporniły się na ten hormon. Utrzymujące się zatem podwyższone stężenie glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne, skutkiem czego są zaburzenia układu sercowo-naczyniowego. Oprócz chorób kardiologicznych powikłaniem cukrzycy mogą być: udar mózgu, choroby nerek, a w skrajnych przypadkach amputacje kończyn, utrata wzroku.

Cukrzyca jest najpoważniejszą konsekwencją otyłości. U otyłej osoby łatwiej o różnego rodzaju zaburzenia metaboliczne. W dzisiejszych czasach sukcesywnie rośnie liczba ludzi borykających się z otyłością lub nadwagą. W Polsce nadwagę i otyłość stwierdzono u ponad 65% populacji. Mimo że to tak duży problem społeczny, często nie zdajemy sobie sprawy z powagi sytuacji.

Obniżenie tolerancji glukozy (stan przedcukrzycowy) jest etapem na drodze do rozwoju cukrzycy typu 2. Może on trwać bezobjawowo nawet 10 lat. Potem już procesu nie można odwrócić, gdyż cukrzyca jest postępującą chorobą. Na tym etapie jednak nie jest jeszcze za późno na wprowadzenie korzystnych zmian prozdrowotnych. Dobrze jest więc wykorzystać to „ostrzeżenie”, jakim jest stan przedcukrzycowy, bo skutki zaniedbania są poważne, a zapobiegając cukrzycy ustrzega się także przed jej niekorzystnymi konsekwencjami zdrowotnymi.Wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych jest uwarunkowany nasileniem glikemii — i to niezależnie od innych znanych czynników ryzyka. Warte odnotowania jest, że zależność pomiędzy stężeniem glukozy we krwi a zagrożeniem chorobami sercowo-naczyniowymi obserwuje się zarówno u osób bez cukrzycy, jak i u tych, u których występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Oczywiście największe niebezpieczeństwo istnieje w przypadku zdiagnozowanej cukrzycy. Przy tym występujący po posiłku wzrost stężenia glukozy (glikemia poposiłkowa) wydaje się odgrywać zasadniczą rolę. Te nagłe, lecz krótkotrwałe i gwałtowne zwyżki glikemii bardziej specyficznie niż przewlekła hiperglikemia nasilają procesy prowadzące do powikłań sercowo-naczyniowych. Zagrożeni są nie tylko ci ze zdiagnozowaną cukrzycą.

Kozieradka pospolita i żeń-szeń będące składnikami suplementów diety zwiększają przenikanie glukozy do komórek dzięki saponinom, które zmieniają strukturę błon komórkowych i tym samym nabłonków, czyniąc je bardziej przepuszczalnymi dla składników organicznych (w tym glukozy). Wszechstronne działanie posiada też chrom. Nie tylko wpływa na produkcję insuliny, zwiększa magazynowanie glukozy w mięśniach pod postacią glikogenu, ale także – co ważne w cukrzycy i jej profilaktyce – przeciwdziała powstawaniu otyłości, gdyż ogranicza odkładanie się tłuszczów w tkance podskórnej. Biotyna natomiast zwiększa wrażliwość na insulinę, co korzystnie wpływa na enzymy biorące udział w metabolizmie glukozy.

Wbrew powszechnym poglądom jadłospis cukrzyka jest podobny do racjonalnego menu osób zdrowych. Należy wzbogać swoją codzienną dietę o świeże warzywa i owoce; ograniczyć spożycie cukru, słodyczy (cukry proste powodują wzrost poziomu glukozy we krwi); spożywać chude mięso drobiowe, mleko, wędliny, sery o niskiej zawartości tłuszczu; gotować w wodzie, na parze, piec w folii zamiast smażyć na tłuszczu; ograniczyć spożycie cholesterolu (podroby, masło, jaja, śmietana). Taki sposób odżywiania ułatwi zrzucić nadwagę i utrzymać prawidłową masę ciała – to bardzo ważne! Poza tym warto zadbać o aktywność ruchową — ćwiczyć regularnie, spacerować i koniecznie rzucić palenie.