Niedokrwistość

W leczeniu anemii oprócz środków farmakologicznych istotna jest odpowiednia dieta, której warto przestrzegać również po to, aby chorobie zapobiegać.

O anemii (niedokrwistości) mówimy wtedy, gdy poziom hemoglobiny i czerwonych ciałek we krwi spada poniżej wartości prawidłowych dla płci i wieku. Dla mężczyzn poziom hemoglobiny, poniżej którego stwierdza się niedokrwistość, to 13,5 g/dl (gram na decylitr), a u kobiet 12,0 g/dl. Hemoglobina transportuje tlen z płuc do poszczególnych tkanek, więc zbyt niski jej poziom prowadzi do niedotlenienia, m.in. mózgu, stąd omdlenia i zawroty głowy. Najczęściej przyczyną anemii są niedobory żelaza, które jest podstawowym składnikiem hemoglobiny. Kobietom niedokrwistość grozi szczególnie podczas ciąży, ponieważ wtedy ich zapotrzebowanie na żelazo dostarczane w pokarmach znacznie wzrasta. Również duża utrata krwi wskutek obfitych miesiączek może u kobiet prowadzić do niedokrwistości.

To, czy jesteśmy chorzy, możemy sprawdzić, wykonując badanie krwi – morfologię. Jest także zespół objawów, które mogą, choć nie muszą wskazywać na niedokrwistość i powinny skłonić do wykonania badań. Są to:

• blada, szorstka skóra i jasne, suche śluzówki (np. wewnętrzna strona powiek); szybkie męczenie się, ogólne uczucie słabości, możliwe zawroty głowy i omdlenia;kołatanie serca;kłopoty z koncentracją, rozkojarzenie;łamliwość włosów i paznokci.

W 80% przypadków przyczyną anemii jest niedobór żelaza. Może go wywołać znaczna utrata krwi (oprócz krwawienia z dróg rodnych – obfitych miesiączek, także krwawienie z przewodu pokarmowego spowodowane chorobą wrzodową) lub niedostarczanie odpowiedniej ilości tego pierwiastka w pokarmach przez zbyt ubogą, nieurozmaiconą dietę. By przywrócić odpowiedni poziom żelaza, stosuje się leczenie środkami doustnymi przyjmowanymi po posiłku przez co najmniej trzy miesiące, warto jednak też odpowiednio się odżywiać, co może zapobiec chorobie lub jej nawrotom. Największe ilości łatwo przyswajalnego żelaza znajdują się w chudym mięsie i wątróbce, a także w zielonych liściastych warzywach, np. szpinaku. Witamina C poprawia wchłanianie żelaza z produktów do organizmu, więc warto uwzględnić w diecie także owoce i warzywa, w większości w nią bogate.

Do anemii może prowadzić nie tylko niedobór żelaza, ale i witaminy B12 i kwasu foliowego. Tu także oprócz przyjmowania pigułek należy zadbać o bogaty w te składniki jadłospis. Źródłem witaminy B12 są jajka, sery żółte i ryby. Kwas foliowy znajdziemy natomiast w warzywach liściastych, pomidorach, pełnoziarnistym pieczywie, orzechach i drożdżach piwnych. Dla kobiet planujących zajście w ciążę dawka kwasu foliowego przyswajana z pokarmów może jednak okazać się niewystarczająca i powinny przyjmować go w tabletkach, nie tylko po to by uniknąć anemii, ale także wad wrodzonych u dziecka.

Niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego nie powodują spadku poziomu czerwonych krwinek, lecz zmianę ich wielkości – krwinki są większe, niż powinny. Spada natomiast, podobnie jak w niedokrwistości wywołanej niedoborem żelaza, poziom hemoglobiny, a także często ilość białych ciałek i płytek krwi. Mówimy wtedy o niedokrwistości megaloblastycznej.

W przypadku niedokrwistości niedoborowych przyczyn schorzenia należy najczęściej szukać w niewłaściwej diecie, dużej utracie krwi albo zwiększeniu zapotrzebowania na poszczególne substancje. Jednak jeśli żadne z tych zjawisk nie ma miejsca, problem może tkwić w nieprawidłowym wchłanianiu substancji w jelitach.

Znacznie rzadszą przyczyną anemii niż niedobory substancji jest zbyt krótki czas życia czerwonych krwinek, gdy organizm nie nadąża z ich wytwarzaniem. Ten typ schorzenia nazywa się niedokrwistością hemolityczną. Przyczyn choroby może być wiele: albo nieprawidłowości w budowie czerwonych krwinek, albo „atak” przeciwciał – np. po stosowaniu niektórych leków czy przy ciężkich chorobach zakaźnych, m.in. malarii. W niedokrwistości hemolitycznej oprócz objawów typowych dla wszystkich typów anemii występuje również żółtaczka, co jest związane z przyspieszonym rozpadem krwinek i wytwarzaniem bilirubiny odpowiedzialnej za żółte zabarwienie skóry.

Takie przypadki są na szczęście rzadkie, najbardziej rozpowszechniona jest niedokrwistość wywołana niedoborem żelaza, którą wstępnie można rozpoznać, analizując wyniki podstawowych badań krwi — morfologii.