Atopowe zapalenie skóry u dorosłych – objawy i leczenie

Liczba osób cierpiących na AZS rośnie z roku na rok. Jak twierdzą eksperci z Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę i Choroby Alergiczne i POChP, jest to cena, jaką płacimy za postęp cywilizacyjny. Już nawet 20% populacji zmaga się z tym schorzeniem. Najczęściej symptomy pojawiają się w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia, a w 90% przypadków ustępują do czasu ukończenia przez dziecko 5 lat. Niestety u niektórych pacjentów objawy choroby utrzymują się przez całe życie.

AZS u dorosłych – przyczyny i objawy

Przyczyny występowania tej choroby nie są do końca znane, ale na pewno rolę odgrywają tu czynniki genetyczne. Obecność AZS u przynajmniej jednego z rodziców zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się objawów również u dziecka. Podłożem schorzenia jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a także zaburzenia w obrębie bariery naskórkowej. AZS towarzyszą często inne alergie, na przykład wziewna czy pokarmowa. Objawy zaostrzyć może też korzystanie z basenu, narażenie skóry na duże wahania temperatur, suchość powietrza, infekcje lub detergenty.

U większości dorosłych chorych na AZS objawy występowały już w dzieciństwie, czasem jednak pierwsze symptomy pojawiają się później. Należą do nich zmiany skórne w zgięciach łokciowych i kolanowych, u nasady szyi, na twarzy, dekolcie. Mogą występować nadżerki, przeczosy, strupy, nacieki zapalne, intensywne łuszczenie się skóry, nadkażenia bakteryjne i grzybicze. Chory może być podatny na nadmierne wysuszenie skóry, swędzenie, podrażnienia, egzemę na dłoniach. Do objawów towarzyszących AZS należą też niekiedy problemy ze wzrokiem oraz zmiany na paznokciach.

Właściwa pielęgnacja skóry i środki ostrożności

Przede wszystkim należy rozpoznać, jakie czynniki nasilają stan zapalny i wywołują reakcję alergiczną. Mogą to być niektóre materiały (zwłaszcza wełna, także tkaniny syntetyczne), kontakt z metalami takimi jak nikiel, chrom, kobalt, niewłaściwe środki myjące i pielęgnacyjne, kosmetyki kolorowe, alergeny wziewne (na przykład pyłki, kurz), wybrane pokarmy. Roztocza kurzu domowego są szczególnie powszechnym alergenem, dlatego u chorych na AZS zaleca się pozbycie dywanów, ciężkich zasłon i firan, systematyczne odkurzanie, a także używanie hipoalergicznej pościeli. Mieszkanie trzeba często wietrzyć i nie wolno go przesuszać. Niekorzystnie na chorych działa również klimatyzacja. Osoby zmagające się z chorobą powinny zrezygnować z kosmetyków perfumowanych na rzecz bezzapachowych, przeznaczonych dla alergików. Ubrania najlepiej prać w delikatnych proszkach lub płynach.

Bardzo istotna jest właściwa pielęgnacja skóry – musimy przywrócić jej szczelność i pomóc jej naturalnym barierom ochronnym. Polega to przede wszystkim na walce z przesuszeniem. Wybierzmy preparaty przeznaczone do natłuszczania skóry atopowej – emolienty, na przykład firmy Emolium. Warto zaopatrzyć się zarówno w kremy i emulsje do natłuszczania skóry po umyciu, jak i preparaty do kąpieli oraz odpowiednie szampony. Pamiętajmy, że długotrwałe moczenie skóry sprzyja jej odwodnieniu – zalecany jest raczej prysznic lub krótkie kąpiele w wodzie z dodatkiem substancji natłuszczających. Emolienty regenerują płaszcz hydrolipidowy i znacznie łagodzą świąd.

Bezpieczny makijaż

Niestety liczne kosmetyki kolorowe mogą powodować reakcje alergiczne, objawiające się opuchlizną, zaczerwienieniem, wypryskiem kontaktowym, łzawieniem. Szczególnie trudne może być dobranie kosmetyków do wrażliwych oczu – pigmenty zawarte w tuszach, eyelinerach czy cieniach mogą działać drażniąco. Zielony barwnik powstaje przykładowo z drażniącego tlenku chromu. Uczulają także związki węglowe, pigmenty na bazie kalafonii czy zawarta w wielu maskarach lanolina. Należy wybierać kosmetyki przeznaczone dla alergików, osób o wrażliwych oczach czy noszących soczewki kontaktowe. Najlepsze będą odcienie naturalne – czarne, brązowe i granatowe maskary. Odrzućmy ostre, jaskrawe, a także perłowe cienie, wybierajmy natomiast te o cielistych, beżowych lub brązowych barwach. Kosmetyki oznaczone jako hipoalergiczne składają się z niewielu składników, a często zawierają substancje łagodzące podrażnienia. Nie można jednak zagwarantować, że reakcja uczuleniowa nie wystąpi – jeśli więc kosmetyk przy pierwszym użyciu wywołuje podrażnienia, odstawmy go i przetestujmy inny. Warto pamiętać, że alternatywą dla tuszu do rzęs może być henna.

Leczenie silnych objawów AZS

W przypadku nasilonych objawów AZS trzeba niekiedy zastosować terapię farmakologiczną. Do podstawowych leków należą glikokortykosteroidy stosowane miejscowo. Mają postać żelu, płynu, kremu lub maści. Należy ściśle przestrzegać dawkowania zaleconego przez lekarza – w przeciwnym razie dojść może do efektów niepożądanych, jak rozszerzenie naczynek czy zanik skóry. Niekiedy glikokortykosteroidy stosuje się razem z miejscowymi antybiotykami czy lekami grzybobójczymi – w przypadku towarzyszącego zakażenia skóry. Czasem stosuje się też antybiotyki doustne (zwłaszcza przy zakażeniach gronkowcem złocistym) lub leki przeciwwirusowe (przy zakażeniu Herpes simplex – jest to niebezpieczny wirus, którego obecność objawia się występowaniem grudek i pęcherzyków).

Jeśli zmianom towarzyszy zgrubienie skóry, można zastosować takie składniki jak mocznik czy kwas salicylowy (zmiękczają one naskórek i pomagają pozbyć się zgrubień). Swędzenie złagodzić może między innymi mentol. W miejscach szczególnie wrażliwych, jak twarz czy szyja, stosuje się takrolimus i pimekrolimus – preparaty miejscowe, które osłabiają działanie nadmiernie aktywnych komórek odpornościowych i leczą zmiany skórne. Czasem dodatkowo zaleca się przyjmowanie leków antyhistaminowych pierwszej generacji (na przykład hydroksyzynę). Wykazują one silne działanie uspokajające oraz przeciwświądowe i mogą być zapisane chorym na noc, jeżeli świąd uniemożliwia zasypianie. W ciężkich przypadkach AZS przepisuje się ponadto naświetlanie skóry lampami UV lub silniejsze leki.

Wybór preparatów przeznaczonych dla skóry atopowej jest obecnie na tyle duży, że pacjent znajdzie dla siebie takie, które przyniosą mu ulgę w czasie nawrotów choroby i zapobiegną dyskomfortowi. Pamiętajmy jednak o podstawowych środkach ostrożności, jak unikanie alergenów i środków drażniących wrażliwą skórę.